Nederland gaat vaker en op grotere schaal te maken krijgen met natuurbranden. Die branden krijgen steeds meer impact op de samenleving en worden lastiger te bestrijden.

Dat zijn de hoofdconclusies van een rapport van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), het KNMI, Wageningen University & Research (WUR), de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en onderzoeksinstituut Deltares. Dat rapport wordt maandag gepubliceerd.

Hans Hazebroek van het NIPV vergelijkt de manier waarop we deze branden moeten voorkomen met autorijden. "Elke keer als je in de auto stapt, doe je een veiligheidsgordel om. Niet omdat je verwacht dat je precies die rit een aanrijding krijgt, maar omdat het zou kúnnen gebeuren." Nederland moet volgens hem ook constant alert worden op dit soort branden. "Dat hebben we nooit gedaan, omdat het risico altijd gematigd is geweest."

Als het risico op natuurbranden groter wordt, raken er ook meer partijen betrokken bij het voorkomen van deze branden. Denk daarbij aan bijvoorbeeld waterschappen en provincies. "Dat maakt het lastig regie te nemen op dit dossier", zegt Hazebroek. "Op dit moment heeft geen enkele partij eindverantwoordelijkheid." Zo zijn bij het voorkomen en bestrijden van natuurbranden zeker vier ministeries betrokken.

"Het moet in ieder geval duidelijk worden wie de verantwoordelijkheid moet hebben voor het geheel", zegt Anton Slofstra, portefeuillehouder natuurbranden bij Brandweer Nederland.

Het rapport stelt dat er een Nationaal Actieplan moet komen om de natuurbranden te beheersen. Volgens Slofstra bestaat dat plan uit drie elementen: meer onderzoek naar hoe we natuurbranden kunnen beheersen, het voorkomen of vertragen van natuurbranden en het versterken van de brandweer.

Nederland kan niet alleen veel leren van natuurbranden in het buitenland, maar moet ook meer onderzoek doen naar branden binnen de grenzen. Ook moet er kritisch worden gekeken naar de inrichting van met name natuurgebieden. "Een natuurbrand is op zich vervelend. Maar de impact in Nederland is al snel groter omdat we veel functies in en rond de buurt van natuurgebieden hebben", zegt Hazebroek. "Een klein brandje heeft daar al een enorm effect."

Dat brandgevaar moet ook worden meegenomen bij de inrichting van een natuurgebied. Dat kan bijvoorbeeld door te kijken naar het soort beplanting en hoe het gebied vochtig gehouden kan worden. Die aanpassingen hebben soms pas over tientallen jaren effect, zegt Slofstra. "Een boom groeit niet sneller dan een boom groeit."

Maar er zijn ook maatregelen die wél meteen effect hebben. De onderzoekers wijzen onder meer naar gemeenten die droge bermen in natuurgebieden maaien. Een weg in een natuurgebied is een uitstekende brandbuffer, maar niet als het gras in de berm een halve meter hoog staat en kurkdroog is, voegt Slofstra toe.

Ten slotte moet ook de brandweer zelf rekening houden met het blussen van natuurbranden. Dat zag de brandweer tot nu toe altijd als een soort 'bijproduct' van zijn werkzaamheden. "Het hele systeem van hoe we omgaan met brand en het beheersen hiervan is volledig ingericht op de bebouwde omgeving", zegt Hazebroek. Dat was tot nu toe altijd het grootste risico.

Het systeem van de brandweer moet daarom worden aangepast. Zo wijzen de onderzoekers onder meer naar de brandweeropleiding en trainingen, die meer zouden kunnen ingaan op natuurbranden. Ook het materiaal dat de brandweer gebruikt kan hier beter op worden afgestemd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de pakken die de brandweerlieden dragen, die veel te warm zijn voor het urenlang blussen van een onbeschutte heide.

"Uit het rapport komt naar voren dat het probleem op verschillende lijnen speelt: zowel de korte als de lange termijn", vat Slofstra samen. Het rapport bevestigt volgens hem dat we nu al moeten beginnen, maar dat we het effect van sommige maatregelen pas over decennia gaan merken. "Ik maak graag de vergelijking met de strijd tegen het water. We zullen ook de strijd moeten aangaan om natuurbranden beperkt te houden."