Momenteel kunnen mensen met zonnepanelen alle energie die ze terugleveren aan het elektriciteitsnet nog wegstrepen tegen de energie die ze van het net halen. Wie jaarlijks 2.000 kilowattuur (kWh) teruglevert en 2.500 kWh verbruikt, betaalt maar voor 500 kWh. Op het overige deel wordt niet alleen het leveringstarief, maar óók de energiebelasting kwijtgescholden.

Juist die 'salderingsregeling' heeft het jarenlang heel aantrekkelijk gemaakt om zonnepanelen te nemen. Mede daardoor liggen ze nu op meer dan anderhalf miljoen huizen. Kleinschalige zonnedaken leveren ongeveer 4 procent van alle elektriciteit die we in Nederland gebruiken.

Maar door die populariteit loopt de staatskas wel veel geld mis. Dit jaar kost deze subsidie op zonnepanelen de overheid naar schatting meer dan 400 miljoen euro aan misgelopen energiebelastingen. En dat wordt elk jaar meer.

De belastingkorting komt terecht bij huishoudens met relatief veel geld. "Dat is een beetje de omgekeerde wereld", zegt energie-expert Thijs ten Brinck van WattisDuurzaam.nl. "Juist als je een eigen huis met ruimte voor zonnepanelen hebt, krijg je ook nog eens korting op energie."

Bovendien zijn zonnepanelen in de afgelopen jaren zo veel goedkoper geworden, dat deze overheidssubsidie niet meer nodig is. Wie in de komende jaren zonnepanelen koopt, verdient ze nog altijd binnen zeven jaar terug, berekenden TNO en Milieu Centraal afgelopen zomer. Als de energieprijzen hoog blijven, gaat dat mogelijk zelfs nog sneller.

Ondertussen lijdt het elektriciteitsnet onder de populariteit van zonnepanelen. Met name in oudere woonwijken is het net niet gemaakt voor huizen die op zonnige dagen vele kilowatts aan stroom 'terugsturen'. Panelen vallen nu soms al uit, omdat het net de opwek niet aankan.

Dat betekent niet dat we minder zonnepanelen moeten neerleggen, maar wél dat we slimmer met de opgewekte energie moeten omgaan. Eigenaren van een zonnedak kunnen het elektriciteitsnet nu gebruiken als "een soort fictieve accu", zegt Ten Brinck. Wie meer energie opwekt dan hij verbruikt, stuurt dit gewoon het net op. Als de zon niet schijnt, haal je er weer stroom vanaf.

Dat leidt tot kopzorgen bij netbeheerders, die de komende jaren al vele miljarden investeren om het elektriciteitsnet te verzwaren. Zij willen liever dat huishoudens de zelf opgewekte stroom zo veel mogelijk binnen het eigen huis gebruiken, zodat het net wordt ontlast.

Het afschaffen van de salderingsregeling geeft consumenten een prijsprikkel om dat te doen. De stroom die je van je eigen dak gebruikt blijft gratis, terwijl je over de rest weer belasting gaat betalen. Dat maakt ook het gebruik van een (nu nog erg prijzige) thuisaccu financieel interessanter.

In de toekomst moet je nog wel een 'redelijke vergoeding' blijven ontvangen voor de stroom die je teruglevert aan het net en die je niet meer kunt salderen. Minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) wil ervoor zorgen dat eigenaren van zonnepanelen minstens 80 procent ontvangen van het leveringstarief dat zij zelf aan hun energieleverancier betalen, schreef hij aan de Tweede Kamer. Ook als je de stroom uit je eigen zonnepanelen niet gebruikt, blijven ze dus (minder) geld opleveren.

Oorspronkelijk zou de salderingsregeling al vanaf 2020 worden afgebouwd, maar dat werd uitgesteld en door de lange kabinetsformatie wordt ook de beoogde begindatum in 2023 niet gehaald. Ten Brinck hoopt dat het vanaf 2025 wél gaat lukken om de subsidie af te bouwen. "Het juiste moment was eigenlijk al wel een paar jaar geleden."

Dit is een bijgewerkte versie van een artikel dat oorspronkelijk afgelopen juni verscheen.