Stormschade, droogte en bosbranden, maar ook plagen van schimmels en kevers horen bij bosgebieden. Maar volgens het onderzoek dat maandag verschijnt in vakblad Global Change Biology zijn ze de afgelopen twintig jaar met meer dan 50 procent toegenomen.

"Er zijn wat verschillen per regio en periode, maar over het geheel zien we dat sinds 1950 alle klimaatgerelateerde verstoringen in de Europese bossen zijn toegenomen", vertelt hoofdauteur Marco Patacca van Wageningen University & Research tegen NU.nl.

Klimaatverandering lijkt een belangrijke rol te spelen. Bossen worden hierdoor kwetsbaarder voor verschillende bedreigingen die elkaars schade kunnen versterken. "Als bomen bijvoorbeeld te kampen hebben met sterke droogte, zijn ze verzwakt en kunnen ziekteverwekkers ze gemakkelijker aantasten", zegt Patacca. "Dat kan weer leiden tot grote uitbraken van schorskevers."

Ook stormschade blijkt te zijn toegenomen. Stormen trekken vanaf de Atlantische Oceaan dieper het vasteland van Europa in, vertelt de bosonderzoeker.

Kort na de klimaattop van Sharm-el-Sheikh vindt in de Canadese stad Montreal momenteel een belangrijke biodiversiteitstop plaats. Tweehonderd landen onderhandelen er twee weken over bescherming van het natuurlijk leven op aarde, dat snel achteruitgaat.

De nieuwe bossenstudie toont dat je die twee onderwerpen - biodiversiteit en klimaat - eigenlijk niet los van elkaar kunt zien. Ontbossing is wereldwijd de grootste veroorzaker van biodiversiteitsverlies. En bossen die ernstig worden aangetast door klimaatverandering dreigen niet alleen veel soorten te verliezen, maar ook die klimaatverandering weer te versterken.

Over het geheel nemen Europese bossen nu nog meer CO2 op dan ze uitstoten, maar het is de vraag hoelang nog. Het neemt zichtbaar af, zegt Patacca. "In een aantal regio's van Europa zijn bossen nu al een netto CO2-bron geworden. Dat is bijvoorbeeld in Tsjechië het geval, en afgelopen jaar ook in Finland."

Wat is dan de toekomst van Europese bossen? We weten niet genoeg om precieze kantelpunten te voorspellen, zegt Patacca. "Maar het zal zeker erger worden naarmate klimaatverandering doorzet en de temperatuur verder oploopt."

Valt er iets aan te doen, anders dan de opwarming zo veel mogelijk beperken? Patacca en zijn collega's van 21 Europese onderzoeksinstellingen zeggen dat er nog steeds een gebrek is aan kennis en meetgegevens.

In de hoop dat we met beter beleid de bossen kunnen laten aanpassen aan klimaatverandering, moet er volgens Patacca dringend een groot Europees monitoringssysteem worden aangelegd om een vinger aan de pols te houden.

Er is mogelijk nog wel iets dat helpt: veel Europese bossen zijn eigenlijk houtplantages. Lange rijen met steeds dezelfde soort van steeds dezelfde leeftijd. Die zijn kwetsbaarder dan gemengde wilde bossen, waar de bomen bovendien een hogere genetische diversiteit hebben.

Die hogere genenrijkdom maakt ook de kans groter dan er losse bomen staan die resistent blijken tegen bijvoorbeeld een schimmelplaag. Of bomen die beter kunnen omgaan met veranderingen in het klimaat.

Zo gaat het niet alleen om het bos, maar ook om de biodiversiteit in het bos, als je wilt zorgen dat dat bos gezond blijft - en klimaatverandering wordt gestopt.