In principe komen de kerncentrales in het Zeeuwse Borssele, omdat daar volgens minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) genoeg koelwater, ruimte en infrastructuur is. De nieuwe centrales moeten in totaal 9 tot 13 procent van alle elektriciteit gaan leveren die Nederland in 2035 opwekt. Ze worden twee à drie keer zo groot als de kerncentrale die nu al in Borssele staat.

Een andere optie was de Eemshaven, maar de provincie Groningen en de Tweede Kamer zien dat niet zitten. Daarom overweegt Jetten ook niet om daar alsnog kerncentrales te bouwen, schrijft hij vrijdag aan de Kamer. De Maasvlakte blijft wel beschikbaar als back-uplocatie. Bij het milieuonderzoek dat nodig is voor de nieuwe kerncentrales wordt de Rotterdamse locatie als alternatief meegenomen.

Daarbij speelt mee dat op het elektriciteitsnet juist nieuwe knelpunten kunnen ontstaan als er extra kerncentrales komen in Borssele, zeggen ambtenaren van het ministerie van Jetten. Op de Maasvlakte speelt dat probleem minder, omdat daar al kolencentrales staan die juist gesloten worden. Ook wordt bij de Rotterdamse haven meer stroom lokaal verbruikt.

De komende tijd wordt bestudeerd hoe ingrijpend het elektriciteitsnet moet worden aangepast om de nieuwe Zeeuwse centrales mogelijk te maken. Ook wil Jetten een "dialoog" aangaan met bewoners en lokale overheden om ervoor te zorgen dat er draagvlak is voor de bouw van de kerncentrales. Volgens de minister zijn de centrales hard nodig om ervoor te zorgen dat er geen CO2 meer vrijkomt bij de productie van elektriciteit.

Om de kerncentrales gebouwd te krijgen, zal de overheid hoe dan ook moeten meebetalen. Het is "uitgesloten" dat de markt ze helemaal zelf financiert, zegt Jetten. Het kabinet heeft al 5 miljard euro opzijgezet voor de bouw. Maar hoe de financiering er precies uit zal zien, moet nog worden uitgezocht.

Jetten noemt in ieder geval het zogeheten Regulated Asset Base-model als "serieus te overwegen optie". Dat model komt uit het Verenigd Koninkrijk en komt erop neer dat consumenten al tijdens de bouw gaan meebetalen aan de kerncentrales, via een toeslag op de energierekening.

Dat neemt een deel van het risico weg bij de bedrijven die de kerncentrales bouwen, omdat die al tijdens de bouw inkomsten hebben. Het risico komt dan juist bij de consument terecht: als de bouw langer duurt, blijven zij ook langer een toeslag betalen voor kernstroom die pas later uit het stopcontact komt. Het voordeel voor de consument is dat de elektriciteit uiteindelijk goedkoper zou moeten worden, omdat de kerncentrales tegen lagere kosten kunnen worden gebouwd.

Chinese en Russische leveranciers komen niet in aanmerking voor de bouw van de kerncentrales. Om de afhankelijkheid van buitenlandse rivalen te verminderen, wil het kabinet het liefst ook dat het gebruikte uranium door een Europees bedrijf wordt geleverd.

De bouw van de kerncentrales wekt vermoedelijk vooral de interesse van de bedrijven die zich onlangs ook in Polen inschreven voor de bouw van kernreactoren: EDF uit Frankrijk, Westinghouse uit de VS en KHNP uit Zuid-Korea. Daarnaast is een Japans bedrijf mogelijk geïnteresseerd, zegt een ambtenaar.

Het kabinet wil de komende tijd in gesprek met potentiële leveranciers van de kerncentrales om te kijken hoe die het project zouden willen financieren, en onder welke voorwaarden. Ook worden ze gevraagd om alvast de technische haalbaarheid te bestuderen. Begin 2024 moet de aanbesteding dan van start gaan.

De benodigde vergunningen zijn er dan nog niet. Die moeten uiterlijk in 2028 rond zijn. Vervolgens wordt er zes tot acht jaar gebouwd, zodat de kerncentrales rond 2035 de eerste stroom leveren.

In veel andere landen is de bouw van nieuwe kerncentrales in de afgelopen jaren sterk uitgelopen. Het kabinet hoopt dat er in Nederland geen sprake zal zijn van vertraging, omdat de eerste kernreactoren van de zogeheten Generatie III+ inmiddels draaien. De kinderziektes zouden dus uit het bouwproces moeten zijn.

Als het aan het kabinet ligt, wordt de levensduur van de bestaande kerncentrale in Borssele verlengd. Nu moet die nog in 2033 worden gesloten, maar de komende jaren wordt onderzocht of de centrale op een veilige manier langer geopend kan blijven. Een definitief besluit zal pas ergens na 2026 vallen.