Afgelopen vrijdag en zaterdag peilde NU.nl in tien steden door het hele land of winkels energie besparen door hun deuren dicht te houden. Volgens branchevereniging INretail kunnen winkels met die maatregel 40 procent van hun stookkosten besparen, maar toch nemen veel winkeliers de stap niet.

We liepen langs ruim zeshonderd winkels, van Groningen tot Maastricht en Leiden tot Almelo. Ongeveer zes op de tien winkels houden de deur open, terwijl vier op de tien klanten zelf de deur liet openen.

Met name filialen van grote winkelketens hebben de deur vaak open, terwijl zelfstandige winkeliers hem vaker sluiten. Modewinkels hebben de deuren meestal wagenwijd open, terwijl veel opticiens, juweliers en kappers de deur gesloten houden.

Op sommige plekken zijn initiatieven ontstaan om meer deuren dicht te houden. In het Utrechtse Driebergen is bijvoorbeeld al twee derde van alle winkeldeuren dicht. De helft van de winkels heeft een bordje van de plaatselijke winkeliersvereniging op de deur hangen. Daarop wordt uitgelegd dat de deur dicht is om energie te besparen, maar dat de winkel gewoon open is.

"Daarop krijgen we veel positieve reacties van klanten", zegt Ina Smit-Roest van de Driebergse winkeliersvereniging. Bovendien is het sluiten van deuren volgens haar hard nodig om te besparen op de gestegen energiekosten van ondernemers. "Ik hoor van mensen die van 1.000 naar 4.000 euro per maand gaan. De bedragen zijn gewoon exorbitant hoog."

Winkels moeten de deuren niet alleen sluiten om op de kosten te besparen, zegt energie-expert Kees van der Leun van adviesbureau Common Futures. Energiebesparing blijft volgens hem ook hard nodig om met de beperkte aanvoer van aardgas toch de winter door komen.

Ook consumenten hebben er baat bij dat winkels hun best doen om energie te besparen, zegt Van der Leun. "Als we minder gebruiken, helpt dat de prijs wat lager te houden. Dat helpt ook alle huishoudens, die dan hun rekening beter kunnen betalen. En dan is er ook altijd nog het klimaat: ook voor de broeikasgasemissies is het zonde als de winkeldeuren open blijven staan."

Afgelopen augustus lanceerde INretail een campagne om winkeliers aan te moedigen hun deuren te sluiten. "Als je als winkelier je deur openhoudt, dan heb je iets uit te leggen aan de maatschappij", zei directeur Jan Meerman tegen de NOS.

Nu reageert de branchevereniging juist mild op de bevindingen van NU.nl. Woordvoerder Paul te Grotenhuis zegt dat winkeliers sinds de zomer "echt al een slag hebben gemaakt". Hij denkt dat veel winkeliers hun deuren afgelopen weekend openhielden vanwege de drukte rond Black Friday. "Deze week gaat de temperatuur omlaag, je zult zien dat nog meer winkels gaan overstappen op een gesloten deur. Maar wel met een aankondiging dat klanten welkom zijn."

Frankrijk en Spanje hebben winkeliers inmiddels verplicht hun deuren dicht te houden als de verwarming of airco aan staat. Ook de Nederlandse overheid zou meer druk moeten zetten op de branche om energie te besparen, vindt Van der Leun. De oproep van de branchevereniging levert volgens hem te weinig op. "Dat is heel vrijblijvend, dat zie je aan jullie telling."

Bij verschillende landelijke ketens blijken de deuren (vrijwel) overal open te staan. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de zes filialen van Blokker die we bezochten en negen van de tien filialen van Etos.

Blokker zegt dat het landelijk beleid is om "waar mogelijk" winkeldeuren te sluiten. Dat filiaalhouders dat niet doen, noemt een woordvoerder slordig. "Wij blijven erop hameren."

Ook Etos zegt dat de deur "waar het kan" wordt gesloten. De winkels van de drogisterijketen hebben in oktober een sticker ontvangen om duidelijk te maken dat deur wordt gesloten om energie te besparen. Maar sommige panden hebben deuren die niet door de klant kunnen worden bediend, zegt een woordvoerder. Die blijven daarom open.

Bij acht van de negen winkels van modeketens Jack & Jones en Vero Moda staan de deuren open. Ook bij deze bedrijven wordt gewerkt aan het ophangen van informatiebordjes over energiebesparing. Daardoor moeten op steeds meer plekken de deuren dichtgaan, zegt een woordvoerder van moederbedrijf Bestseller.