De belangrijkste draaiknop om onze afhankelijkheid van Rusland te verkleinen, is de thermostaat in huizen en kantoorgebouwen. Dat bleek vorige week al uit een speciaal rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA), dat met een stappenplan kwam om de Europese afhankelijkheid af te bouwen.

Elke graad die de verwarming in Europese gebouwen omlaaggaat, bespaart volgens het IEA op jaarbasis 10 miljard kubieke meter gas. Dat is 8 procent van de hoeveelheid gas die de EU vorig jaar van Rusland kocht.

"Maar de verwarming kan veel meer omlaag", zegt energie-expert Kees van der Leun, directeur van adviesbureau Common Futures. "Mensen stoken op heel verschillende temperaturen. Het IEA ging zelfs uit van een zeer hoog gemiddelde van 22 graden. We zouden ook tijdelijk op 16 graden kunnen stoken. Dan zouden we de afhankelijkheid al ruim een derde terugdringen."

Ook transitie-expert John Kerkhoven van adviesbureau Kalavasta noemt minder stoken de belangrijkste en snelste stap. "Op de zeer korte termijn kunnen we flink gas besparen door gewoon een lagere kamertemperatuur te accepteren."

Dat moet dan wel gelijk in maart en april gebeuren, want dat zijn maanden waarin we nog flink stoken. Nu de buitentemperatuur oploopt, kun je zelfs overwegen verwarmingen helemaal uit te zetten. Dat geldt vooral voor kantoorgebouwen, zeggen de experts.

Dat komt doordat we tegelijkertijd ook de afhankelijkheid van Russische olie willen terugdringen. "Er zijn daarom ook acute maatregelen nodig om overbodig weg- en vliegverkeer aan te pakken, zoals we in de jaren zeventig de autovrije zondag hadden. Het stimuleren van thuiswerken kan helpen", zegt Kerkhoven.

Maar daarbij is het essentieel dat werkgevers het energiegebruik van kantoorgebouwen drastisch terugbrengen, zegt Van der Leun. "Nu worden kantoren die voor slechts 10 procent gevuld zijn voor 100 procent verwarmd en verlicht. Zet werknemers bij elkaar in één ruimte en doe in de rest van het gebouw alle lichten en verwarmingen uit. Dat levert veruit de grootste besparing op."

Nederland kan met zulke noodmaatregelen op korte termijn stoppen met Russisch gas, zegt Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie.

"Nederland importeert jaarlijks ongeveer 5 miljard kubieke meter Russisch gas. Daarvoor zou Nederland met de huidige extreem gestegen prijzen ongeveer 13 miljard euro overmaken naar het Kremlin. Dus met een noodpakket besparen we vooral ook heel erg veel geld."

Van der Gaag beklemtoont wel dat Europa een gedeelde gasmarkt heeft. De EU als geheel kocht in het afgelopen jaar 40 procent van het gas uit Rusland, in totaal 155 miljard kubieke meter. Met de huidige gasprijs is dat een slordige 400 miljard euro.

Een deel van die Europese energiebehoefte kan waarschijnlijk uit andere bronnen gedekt worden. Met name voor het verstoken van gas in elektriciteitscentrales bestaan allerlei alternatieven, van kolen- en kerncentrales tot duurzame energie. Daarnaast gaat er veel aandacht uit naar de toelevering van aardgas uit andere gebieden, zoals lng uit de VS en Qatar of zelfs het weer opstarten van de gasproductie in Groningen.

Maar veruit de grootste klapper om onafhankelijk te worden, is simpelweg minder energie gebruiken. En tot verbazing van de experts krijgt dat ondanks de oorlog en torenhoge prijzen nog nauwelijks aandacht.

"Er moet een nationaal programma komen, met begeleiding door creatieve, gemotiveerde deskundigen die het kabinet voortdurend helpen met bijsturen en het aandragen van nieuwe opties", zegt Van der Leun. "En het kabinet moet gelijktijdige acties ondernemen: de urgentie en het nut uitleggen, een oproep aan mensen om vrijwillig mee te doen en ondersteuning van mensen die het nodig hebben."

Het noodpakket moet zich volgens de experts ook richten op grootverbruikers, zoals de aluminium- en kunstmestindustrie. Daarnaast gaat 10 procent van ons aardgas naar de glastuinbouw. "Daar kunnen we meer met het seizoen mee telen", zegt Kerkhoven. "En voorrang geven aan voedsel boven bloementeelt."

Besparen kun je in je eentje proberen, maar om effectief te zijn moeten we het gezamenlijk doen. Dat vraagt dus landelijke regie, zegt Van der Gaag. "Ik zou wel een wekelijkse persconferentie willen zien, met allemaal grafiekjes die aantonen hoe snel we de curve plat krijgen."

"Alles is beter dan Poetin de hoofdprijs betalen en hem rijker laten worden door deze gruwelijke, eenzijdige oorlog", besluit Kerkhoven.