Toen Donald Trump in 2016 president van de Verenigde Staten werd, verklaarde hij direct de oorlog aan de klimaatwetenschap. En dat bleef niet bij dreigementen. Onderzoekers probeerden door te gaan, maar hun werk werd op allerlei manieren bemoeilijkt. Hoe verging het de klimaatwetenschap onder Trump?

Direct na de machtsoverdracht werden websites met wetenschappelijke informatie verwijderd en de financiering van onderzoeksprogramma's afgebroken. Daarnaast trok de VS zich als enige land op aarde terug uit het klimaatakkoord van Parijs en werden in totaal 125 wetten voor milieubescherming opgeheven of afgezwakt.

Maar er gebeurde nog iets wat tot dan toe ongekend was: directe politieke bemoeienis met de wetenschap.

Met een viltstift de werkelijkheid verbuigen

Begin september vorig jaar was de zeer krachtige orkaan Dorian op weg naar het zuiden van Florida. Deze zou daar mogelijk als levensbedreigende categorie 5-storm aan land gaan. Daarom moest er een evacuatiewaarschuwing worden gegeven - door de president.

In die waarschuwing zei Trump echter per ongeluk dat de orkaan de staat Alabama zou raken, wat onder inwoners tot grote onrust leidde. Het was een simpele vergissing, die makkelijk rechtgezet had kunnen worden - dan waren we dit verhaal alweer vergeten. Trump vertoonde echter gedrag dat nu ook lijkt te gebeuren met de verkiezingsuitslag: hij wilde niet toegeven. En creëerde een alternatieve realiteit.

Trump met de nieuwe kaart, bijgetekend met een stift zodat Trumps waarschuwing toch klopte. (Foto: Getty Images)

Drie dagen later verscheen een nieuwe kaart van klimaatinstituut National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), het Amerikaanse KNMI. Daarop stond de door modellen berekende koers van orkaan Dorian getekend, maar was met stift ook een lijn gezet die de storm liet afzwaaien naar Alabama. Zo klopte het verhaal van Trump toch.

Ontkenners als leidinggevenden in klimaatonderzoek

Uit later onderzoek bleek dat wetenschappers van verschillende weerinstituten elkaar wanhopige e-mails stuurden en dat het Amerikaanse ministerie van Economische Zaken de leidinggevenden van NOAA had gedreigd met ontslag, als ze Trumps versie niet zouden steunen.

Dat ontslag kwam een jaar later alsnog, toen Trump twee klimaatontkenners benoemde als leidinggevenden voor het onderzoeksinstituut.

Beide leidinggevenden ontkennen de mainstream klimaatwetenschap en zijn verbonden aan lobbygroepen van de fossiele industrie, zegt professor Michael Mann tegen NU.nl. Hij is hoofd van het klimaatonderzoeksinstituut van Pennsylvania State University.

Trump benoemde eerder al een klimaatontkenner als hoofd van milieubeschermingsdienst Environmental Protection Agency (EPA). "Dit heeft geleid tot een cultuur van terughoudendheid en zelfcensuur binnen deze organisaties, uit angst voor de politiek gemotiveerde leidinggevenden", aldus Mann. "En bij NOAA zijn de recente benoemingen bovendien een poging om de inhoud van het nieuwe nationale klimaatrapport te beïnvloeden, vermoedelijk ook door ontkenners aan te wijzen als auteurs."

'Gevaarlijk voor toestroom van jonge wetenschappers'

Mann maakt zich geen zorgen om zijn eigen positie. De politiek heeft minder invloed op de universiteiten dan bij overheidsinstituten, en hij heeft al een lange carrière achter zich. "Ik heb de luxe van een verzekerde baan en publieke bekendheid. Ik ben meer bezorgd om jonge wetenschappers die aan het begin van hun carrière staan en slachtoffer kunnen worden van bezuinigingen."

"Wetenschap is afhankelijk van een constante toestroom van verse stemmen en geesten om het begrip verder te helpen - iets dat cruciaal is voor de progressie van onze beschaving."

Wat zou er gebeurd zijn als Trump opnieuw verkozen was? "Ik denk niet dat de Amerikaanse wetenschap nog vier jaar Trump zou hebben overleefd. En ik heb dat niet bepaald voor me gehouden."

Mann weet uit eigen ervaring hoe het is om aangevallen te worden door klimaatontkenners. In 2009 werden zijn e-mailconversaties met collega-onderzoekers gekraakt. Daar werden vervolgens selectief fragmenten uit geknipt om een nieuwe puzzel te leggen; eentje waarin stond dat de aarde niet zou opwarmen.

In werkelijkheid gaat de opwarming onverminderd door. Dat weten we onder meer dankzij satellietmetingen van NOAA. En als het aan de nieuwgekozen president Joe Biden ligt, kan dat instituut ook weer ongehinderd doorgaan met zulk klimaatonderzoek. Enkele onlangs aangestelde leidinggevenden moeten daarbij misschien wel vrezen voor hun baan.