Op basis van voorlopige cijfers schat het statistiekbureau dat er in week 33 circa 3.100 Nederlanders overleden, ruim 400 meer dan gemiddeld in de voorgaande weken.

De totale sterfte zal hoger zijn, omdat de hittegolf bijna twee weken aanhield. Er was sprake van een aaneengesloten periode van acht dagen waarin de temperatuur in De Bilt niet onder de 30 graden kwam, en vijf dagen met lokaal meer dan 35 graden.

Het is de eerste sterftepiek sinds de corona-epidemie van maart en april, toen het totale aantal overlijdens een tijd lang dubbel zo hoog was. In de tussenliggende periode lag het sterftecijfer in Nederland juist wekenlang onder het gemiddelde.

De hoofdoorzaak van de recente oversterfte is niet de recente opleving van het coronavirus, maar de hitte, stelt het CBS expliciet. Bij de landelijke GGD's zijn in de bewuste week vijftien bevestigde COVID-19-sterfgevallen bekend.

NU.nl sprak onderzoeker Maarten Bloem van het CBS over de hogere sterfte en vroeg hem of de golfbewegingen in het aantal overlijdens ondanks de verschillende oorzaken toch verband houden.

Bloem: "Je ziet vaker dat er na een tijd met hoge sterfte, bijvoorbeeld een griepepidemie, eerst een periode van lagere sterfte optreedt. Mensen met een kwetsbare gezondheid kunnen bijvoorbeeld in maart en april zijn overleden, toen de corona-uitbraak hevig was, waarna in de periode erna de sterfte iets lager lag."

Of dat dempende effect ook nog doorspeelt in de hittesterfte is volgens Bloem onzeker. "Een omgekeerd verband is ook mogelijk: dat de hittegolf extra sterfte creëert onder COVID-19-patiënten omdat die een extra kwetsbare gezondheid hebben op het moment van de hittegolf."

De oversterfte van zo'n vierhonderd personen in een week met een hittegolf is volgens Bloem vergelijkbaar met de omvang van de extra sterfte die we in eerdere hittegolven zagen, bijvoorbeeld die van juli vorig jaar.

Die hittegolf hield echter minder lang aan - terwijl de duur van de hitte een belangrijke factor is voor de volksgezondheid.

Verder terug in de tijd had Nederland na de hittegolf van juli 2006 volgens het CBS circa duizend slachtoffers te betreuren. Sindsdien is de aandacht toegenomen, en heeft Nederland officiële hitteplannen. Worden hittegolven heter, maar neemt hittesterfte af?

Bloem: "Dat is eigenlijk niet te zeggen. Preventie en aandacht kunnen een rol spelen: wellicht weten mensen door de ervaringen van de afgelopen hittegolven beter hoe ze met hitte moeten omgaan. Tegelijk verandert onze woonomgeving: woningisolatie neemt toe, net als airconditioning."

"Maar de oversterfte aan hittegolven wisselt sowieso van jaar tot jaar. In 2018 was er een lange griepepidemie, en was de sterfte tijdens de hittegolf in de zomer relatief beperkt. Mogelijk waren er door de griep al extra mensen overleden waardoor de extra sterfte in de hittegolf lager uitviel."