Volgens 's werelds grootste database voor natuurrampen heeft Afrika in de afgelopen eeuw welgeteld twee hittegolven gehad. In werkelijkheid nemen ze sneller toe dan hier. De gevolgen zijn grotendeels onbekend, laat staan dat er hitteplannen bestaan.

Siberië heeft dit jaar een uitzonderlijke hittegolf, en vorig jaar kwam Europese en Australische hitte uitgebreid in het nieuws. Daarbij komen ook de gevolgen aan bod: bosbranden, smeltende permafrost en risico's voor mensen en dieren, tot koala's aan toe.

Waar we maar heel weinig over horen zijn hittegolven in Afrika, zeggen twee klimaatonderzoekers van de University of Oxford in Nature Climate Change. 's Werelds grootste database van natuurrampen noemt sinds het jaar 1900 slechts twee hittegolven in Afrika, met 71 sterfgevallen. Over dezelfde periode staan voor Europa 83 hittegolven in het archief, met in totaal 140.000 hittedoden.

Zo ontsnapt het aan het oog van de wereld dat er wel degelijk hittegolven voorkomen in Afrika, dat deze ook fors toenemen, zelfs sneller dan in gematigde delen - en dat ze veel mensen raken.

Afrika is minder gewend aan temperatuurverschillen

Klimatoloog Friederike Otto is directeur van het Environmental Change Institute in Oxford, en auteur van de studie. NU.nl vroeg haar hoe het komt dat Afrikaanse hittegolven onder de radar blijven. Satellieten en nauwkeurige weermodellen geven tegenwoordig toch een mondiaal dekkend beeld?

"Meteorologisch bekeken zouden we hittegolven in Afrika inderdaad kunnen afleiden uit de weermodellen. Maar dat zegt ons niets over de gevolgen - en welk aspect van de hitte de mensen treft."

Omdat in de tropen de natuurlijke temperatuurverschillen veel kleiner zijn dan bij ons, zijn de samenlevingen er ook minder goed op ingesteld. Het effect van de mondiale opwarming op hittegolven is er daarom volgens Otto juist sneller meetbaar dan in gematigde gebieden, met waarschijnlijk ook grotere gevolgen.

Hitte en hoge luchtvochtigheid is gevaarlijk

Bijkomend probleem is dat hittegolven in Afrika door de geringere natuurlijke variatie ook langer kunnen aanhouden. Ze noemt als voorbeeld een hittegolf in een groot deel in zuidelijk Afrika in 1992 die vier maanden aanhield. "Het gaat er niet zozeer om dat deze hittegolven in het nieuws komen, maar dat de effecten bekend raken, zodat nationale weerdiensten en rampenbestrijding gerichter kunnen samenwerken."

Veel Europese landen en steden hebben sinds de dodelijke hittegolf van 2003 hitteplannen opgesteld, om slachtoffers te voorkomen. Er vielen dat jaar in West-Europa 70.000 doden als direct gevolg van de hitte. In Afrika bestaan zulke hitteplannen niet.

Twee maanden terug meldden Amerikaanse onderzoekers dat een voor mensen dodelijke combinatie van hitte met extreem hoge luchtvochtigheid in de afgelopen 38 jaar is verdubbeld. Kuststeden in tropische en subtropische gebieden in Afrika, Azië en Australië blijken het zwaarst te worden getroffen. Momenteel worden grote delen van de tropen en subtropen getroffen door een sprinkhanenplaag die het gevolg is van extreme regenval in Oman en Oost-Afrika in 2018 en 2019.

Zie ook: Sprinkhaanzwermen nu op drie continenten, waardoor plaag blijft groeien

Zie ook: Dodelijke combinatie van vochtigheid en hitte neemt wereldwijd toe