Er komen steeds meer windparken en vooral zonnepanelen bij, maar onze grootste bron van duurzame energie is biomassa, eigenlijk niks anders dan 'plantaardig materiaal'. Het dient als grondstof van papier tot de chemische industrie, en je kunt er biobrandstoffen van maken, ter vervanging van diesel en kerosine.

Maar in de discussie gaat het vooral om een simpelere toepassing: directe verbranding, voor de productie van elektriciteit en warmte. Zo worden houtpellets meegestookt in kolencentrales, en draaien biomassawarmtecentrales er volledig op.

Net als kolencentrales stoten biomassacentrales CO2 uit. Slecht voor het klimaat, tenzij tijdens de groei van de biomassa evenveel CO2 uit de lucht wordt gehaald - dan is biomassa (netto) klimaatneutraal, en ook hernieuwbaar.

Maar de kritiek graaft wat dieper. Voor de productie van onze houtpellets zouden elders volledige bossen worden gekapt. Klopt dit, en hoe kunnen we duurzaamheid garanderen? En hebben we biomassa eigenlijk wel nodig? NU.nl vroeg het aan klimaatonderzoeker Bart Strengers, senior onderzoeker klimaat & biomassa van het Planbureau voor de Leefomgeving - auteur van een nieuw rapport over de kwestie.

Kunnen we zonder biomassa?

"Een volledige duurzame energievoorziening op basis van alleen zon en wind is in theorie mogelijk", zegt Strengers. "Maar de vraag is hoe realistisch dat is. We moeten dan ons energiegebruik sterk terugdringen, in recordtempo windmolens en zonnepanelen bouwen, en technieken ontwikkelen voor de opslag van het wisselende stroomaanbod. Daar ligt op termijn een voordeel van biomassacentrales voor elektriciteit : back-up als de zon niet schijnt en de wind niet waait."

"Als we de klimaatdoelen willen halen, is het sowieso een race tegen de klok met behulp van bestaande technologie. Daar zullen we ook moeten meewegen welke route het best betaalbaar is. Dat zijn uiteindelijk politieke keuzes."

Worden er bossen gekapt voor 'groene stroom'?

"Volgens reeds bestaande criteria mogen er geen natuurlijke bossen worden gekapt. Om klimaatdoelen te halen, moeten die juist worden beschermd en uitgebreid, overal ter wereld. Houtige biomassa is grotendeels afkomstig van plantages - dat kan snelgroeiend pulphout zijn of productiebos dat langzamer groeit en is aangelegd voor zaaghout."

"Het overige hout wordt dan gebruikt voor houtplaten, papier en nu ook steeds vaker houtpellets. Maar houtpellets voor elektriciteit heeft niet de toekomst, en wordt na 2026 niet langer gesubsidieerd."

"Er bestaan overigens inderdaad aanwijzingen dat het niet altijd goed gaat met de herkomst van biomassa. Dat moet echt goed worden uitgezocht. Maar mijn indruk is dat het niet structureel gebeurt. En ik heb veel mensen gesproken en rapporten doorgeploegd."

"In de EU hebben we strenge criteria: minimaal 70 procent CO2-reductie over de keten; verplichte herbeplanting; geen natuurlijk bos; geen verandering van landgebruik; bescherming van koolstofbodems; geen biodiversiteitsverlies - en nog veel meer. Het wordt ook streng gecontroleerd. Het zou een grote stap zijn als onze voedsel- en veevoerproductie hier ook aan zou voldoen."

Kunnen we in Nederland onze eigen biomassa produceren?

"Als we biomassa als serieuze energieoptie zien, is het antwoord nee. Onze productiecapaciteit kan iets groeien, maar te weinig voor ons energiegebruik. In Nederland kunnen we biomassa halen uit onder andere gewasresten, rioolslib en bijvoorbeeld algen.

Gaat de wereld steeds meer biomassa gebruiken?

"Om onder de afgesproken 1,5 graden opwarming te blijven, moeten we in bijna alle scenario's al over dertig jaar netto heel veel CO2 uit de lucht gaan halen. Ook dat kan praktisch gezien bijna niet zonder biomassa: met toepassing van CO2-opslag op biomassacentrales is het mogelijk energie te produceren met een 'negatieve uitstoot'. De mondiale productie van biomassa zal dan veel hoger moeten worden dan nu."