Officieel duurt de meteorologische winter nog twee weken, maar nu is al duidelijk: van schaatsen gaat het niet komen. Sterker nog: januari en februari gaan hoogstwaarschijnlijk de warmste wintermaanden ooit worden. En daardoor denken veel hooikoortspatiënten ten onrechte dat ze hardnekkig verkouden zijn.

December was ruim 2 graden te zacht en januari ruim 3, blijkt uit metingen van het KNMI, dat niet één ijsdag noteerde. Februari gaat het nog overtreffen.

"Als je de verwachting tot het einde van de winter meeneemt, wordt duidelijk dat januari en februari tezamen een warmterecord gaan geven", vertelt bioloog Arnold van Vliet van de universiteit van Wageningen aan NU.nl.

"Met een kleine onzekerheid moet het geheel rond een gemiddelde etmaaltemperatuur van 6,8 graden uitkomen. Daarmee wordt de zeer zachte winter van 2006-2007 uit de boeken geschreven."

Ruim 5 graden warmer dan een winter uit de jaren vijftig

Met 6,8 graden zouden januari en februari 3,6 graden warmer zijn dan het gemiddelde voor die maanden uit de periode van 1981 tot 2010. Van Vliet doet veel onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering op de Nederlandse natuur, en kijkt dan liever nog iets verder terug.

Zo bestaat een goede reeks natuurwaarnemingen uit de periode tussen 1940 en 1968. De gemiddelde temperatuur voor de twee koudste wintermaanden was toen slechts 1,5 graden. De huidige januari en februari torenen daar naar verwachting dus 5,3 graden bovenuit.

Verkoudheid blijkt hooikoorts

Dat is niet alleen een extreem verschil voor schaatsliefhebbers, maar ook voor de Nederlandse natuur. En daardoor ook weer voor veel gewone Nederlanders, zonder dat ze het door hebben. Van Vliet vertelt over vrienden die denken deze winter met een hardnekkige verkoudheid te maken te hebben. "Tot ik ze vraag naar hun hooikoorts. De hazelaar is inmiddels zelfs al uitgebloeid, en de lucht zit al geruime tijd vol met pollen van de els - veel vroeger dan normaal."

Ook daar heeft Van Vliet de statistieken paraat: "Naar schatting heeft Nederland tussen de anderhalf en twee miljoen hooikoortspatiënten. Daarvan reageert circa 35 procent op elzenpollen. Dat betekent dat meer dan een half miljoen mensen dit jaar midden in de winter met hooikoortsklachten lopen, zoals niezen en een verstopte neus. Zonder een virus onder de leden te hebben."

Winters worden zachter en dat heeft twee oorzaken

De officiële KNMI-classificatie gebruikt het Hellmanngetal: een maat voor de opgetelde hoeveelheid vorst in een winter. Volgens die methode was de laatste koude winter die van 1997 (tevens laatste Elfstedentocht). De laatste 'zeer koude' winter was in 1985 en de laatste officieel strenge winter die van 1963, toen de vorst aanhield van november tot maart.

Er zijn in Nederland twee structurele oorzaken voor de zachtere winters, zo vertellen klimatologen. De ene is het langzaam oplopen van de wereldgemiddelde temperatuur. Zo is Nederland op jaarbasis al 1,7 graden warmer geworden. Ook gebieden waar onze winterkou vandaan komt worden warmer. Bij noordoostenwind krijgen wij daarom tegenwoordig minder koude lucht dan vroeger.

Afzwakken van 'warme Golfstroom'

Maar er speelt nog een ander, paradoxaal verband mee: het afzwakken van de warme Golfstroom in de Atlantische Oceaan, eveneens als gevolg van de mondiale klimaatverandering.

Veel mensen denken dat deze afzwakking kan leiden tot een forse afkoeling, maar het werkelijke effect is voor Nederland omgekeerd: een toename van westenwinden en dus nog zachtere winters, die bovendien meer regen brengen.