Het gaat volgens de onderzoekers niet goed met de wereldwijde aanpak van klimaatverandering. In 2015 is in Parijs afgesproken de opwarming te beperken tot "ruim onder 2 graden" en bij voorkeur 1,5 graden. Om dat te realiseren, moet de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen op korte termijn omlaag. In praktijk blijft de uitstoot echter toenemen. En als bestaande plannen werkelijkheid worden, zet die stijging door.

In het nieuwe rapport wijzen de onderzoekers naar olie, kolen en gas: de voornaamste bronnen van de menselijke CO2-uitstoot. De instituten stellen dat er een groeiende kloof bestaat tussen de internationale afspraken om klimaatverandering te beperken en de geplande stijging in de productie van fossiele brandstoffen. Ze noemen deze kloof de 'Production Gap'.

Het rapport verschijnt tien jaar na de eerste editie van het Emissions Gap Report van VN-milieuprogramma UNEP. Die rapportenreeks geeft jaarlijks een visualisatie van de mondiale staat van klimaatbeleid weer, door de emissiedoelen van de wereld te vergelijken met de werkelijke uitstoot - en te wijzen op een andere kloof, de 'Emissions Gap'. Hieruit valt af te leiden dat de wereld nog steeds op weg is naar een opwarming van 3 of meer graden.

"De CO2-uitstoot is exact op het niveau gebleven dat een decennium geleden is geprojecteerd als het 'business as usual'-scenario in de Emissions Gap Reports", zegt UNEP-directeur Inger Andersen in het voorwoord van het nieuwe rapport. Het is daarmee volgens haar "de hoogste tijd voor een aangescherpte focus op fossiele brandstoffen".

Harro van Asselt is werkzaam bij de universiteit van Oost-Finland en schreef mee aan het rapport. Hij legt uit dat de 'emissions gap'-rapporten landen zouden aansporen om meer actie te ondernemen.

"Dit is duidelijk nog niet gebeurd. Dit betekent dat we naar dieperliggende oorzaken moeten kijken en dit transparant moeten maken. Met dit rapport hopen we licht te schijnen op één van deze oorzaken: de ongeremde productie van fossiele brandstoffen", aldus Van Asselt.

"Door te richten op fossiele productie kunnen we het klimaatprobleem bij de bron aanpakken op een heldere en meetbare manier. Het is ook belangrijk omdat we zogeheten 'carbon lock-in' moeten voorkomen: een langdurige afhankelijkheid van fossiele brandstoffen door te blijven investeren in fossiele productie en infrastructuur", zo zegt Van Asselt.

De energiecentrale Hemweg in Amsterdam sluit volgend jaar. (Foto: Pro Shots)

Nu wordt er met de planning van de productie volgens de professor in klimaatbeleid vrijwel geen rekening gehouden hoe dit klimaatdoelen in gevaar kan brengen.

"Terwijl we al decennia weten dat fossiele brandstoffen de grootste bijdrage leveren aan klimaatverandering", zegt Van Asselt. "Maar de vraag is niet of we ons op productie óf consumptie moeten richten: maatregelen gericht op het aanbod van fossiele productie kunnen een goede aanvulling zijn op consumptiebeleid."

Cleo Verkuijl van het Stockholm Environment Institute noemt de omvang van de productiekloof verrassend. "Het rapport geeft aan dat de wereld van plan is om zelfs meer fossiele brandstoffen te produceren dan je zou verwachten op basis van de nationale klimaatplannen die landen hebben ingediend onder het Parijsakkoord."

Volgende maand wordt in de Spaanse hoofdstad Madrid weer twee weken lang onderhandeld over de internationale aanpak van klimaatverandering. De productie van fossiele brandstoffen wordt in deze klimaatonderhandelingen volgens Verkuijl zo goed als niet besproken. "Maar het Parijsakkoord vraagt landen om ook met lange termijn strategieën te komen. Daar is ruim mogelijkheid om plannen te maken voor de afbouw van fossiele productie. Binnen het Klimaatverdrag is het wel van groot belang dat dit op een internationaal rechtvaardige manier verloopt."

Volgens Van Asselt moet ook Nederland daarin een rol spelen. "Bijvoorbeeld door in navolging van landen als Nieuw-Zeeland geen nieuwe olie- en gaswinning meer toe te staan. Daarnaast kan Nederland een belangrijke rol spelen door financiële steun voor fossiele productie in binnen- en buitenland op te schorten."

Zo besloot de Europese investeringsbank vorige week om vanaf 2021 geen financiële steun meer te geven aan fossiele brandstoffen. Momenteel leent de bank nog miljarden aan de fossiele industrie.

"Nederland kan ook diplomatieke druk uitoefenen op landen als Polen en Australië die steenkoolproductie willen uitbreiden", zegt Van Asselt. "Tenslotte kan de overheid druk uitoefenen op in Nederland gevestigde bedrijven zoals Shell om aan te tonen hoe hun productieplannen in lijn zijn met de 1,5 graden."