Halverwege het jaar was al duidelijk dat 2019 wereldgemiddeld een hoge plek zou krijgen in de lijst van warmste jaren. De Amerikaanse nationale weerdienst NOAA gaf het toen op basis van de maanden januari tot en met juni al ongeveer 70 procent kans dat 2019 op plek twee of drie zou komen - maar niet op plek één, omdat 2016 er nog met kop en schouders bovenuit stak.

Daarna volgde de uiterst warme maand juli. In Nederland werd het nationale hitterecord gebroken, maar ook wereldwijd waren de temperaturen uitzonderlijk: metingen van land en oceanen, noordelijk en zuidelijk halfrond bijeen, werd juli 2019 de warmste maand ooit gemeten. Sinds die hete zomer staat de gemiddelde temperatuur voor 2019 op plek twee, en uit analyse van de expertwebsite Carbon Brief is het onwaarschijnlijk dat die positie in het slot van het jaar nog zal veranderen.

(Bron: Carbon Brief.)

Recordjaar 2016 blijft ondertussen stevig op plek één. Het was dat jaar wereldwijd zeer warm mede als gevolg van de krachtige El Niño aan het einde van 2015. El Niño is een natuurlijke klimaatschommeling, waarbij het water aan het oppervlak van de Grote Oceaan tijdelijk warmer is, waardoor de atmosfeer minder warmte kwijt kan. La Niña is de koele tegenhanger; dan komt in de Grote Oceaan juist veel relatief koud oceaanwater vanuit de diepte omhoog.

Jaren met een sterke La Niña vallen daarom wereldwijd vaak wat koeler uit - terwijl El Niño een tijdelijke piek geeft bovenop de trend van wereldwijd stijgende temperaturen door klimaatverandering. In het begin van 2019 was er sprake van een zwakke El Niño, maar voor het grootste deel van het jaar was de situatie in de Grote Oceaan neutraal, en aan het eind van de zomer zelfs een zwakke La Niña.

Dat maakt de hoge wereldwijde temperatuurnotering van dit jaar veelzeggend: bij afwezigheid van een krachtige El Niño of La Niña geven de wereldgemiddelde temperatuurmetingen doorgaans het beste zicht op de onderliggende temperatuurtrend. Die is samen met de concentratie broeikasgassen versneld aan het stijgen, meldde de Wereld Meteorologische Organisatie in september. Alleen al in de afgelopen vijf jaar is er 0,2 graden bij gekomen, net zoveel als in de tien jaar ervoor.

De zomer van 2019 bracht meer records die in verband worden gebracht met klimaatverandering. Zo bereikte het zee-ijs van de Noordpool het op een na laagste punt sinds het begin van satellietwaarnemingen boven het gebied en waren er rondom de Noordpool uitzonderlijke natuurbranden.