Het afsmelten van grote ijskappen gebeurt steeds sneller, net als de wereldwijde zeespiegelstijging, blijkt uit een woensdag gepubliceerd rapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC). Het rapport gaat over de gevolgen van klimaatverandering voor de oceanen en de bevroren delen van de aarde, zoals de polen, gletsjers en toendragebieden.

Gevolgen klimaatverandering voor ijs en oceanen

  • ijsverlies Groenland verdubbeld, Antarctica verdrievoudigd
  • Gemiddelde zeespiegelstijging opgelopen tot jaarlijks 5 mm
  • Toendra warmt sneller op dan gemiddeld
  • Oceanen worden meetbaar zuurder

Met name door het snellere ijsverlies van de grote ijskap op Antarctica zijn de zeespiegelprojecties van de VN naar boven bijgesteld. De projecties voor deze eeuw zijn maximaal tien centimeter hoger dan werd aangenomen in het vorige grote VN-klimaatrapport uit 2013.

Als de uitstoot van broeikasgassen sterk naar beneden gaat en de opwarming ruim onder de twee graden blijft, kan de zeespiegelstijging deze eeuw beperkt blijven tot 30 tot 60 centimeter. Maar als de emissies blijven stijgen, loopt de zeespiegelstijging op tot 60 tot 110 centimeter - en uiteindelijk tot meerdere meters na het jaar 2100.

Onzeker of smelten verder versnelt

Processen die er mogelijk toe kunnen leiden dat ijsverlies op Groenland en Antarctica zichzelf kan versnellen, worden te onzeker geacht en zijn daarom niet in de officiële zeespiegelprojecties meegenomen. Wel staat in het rapport dat zulke zelfversnellende smeltprocessen in een ongunstig geval de zeespiegelstijging in deze eeuw met nog 20 tot 30 centimeter zouden kunnen verhogen.

Voor de nieuwe verwachtingen voor de zeespiegelstijging zijn wel de daadwerkelijke metingen van ijsverlies meegenomen. Op Groenland is het ijsverlies in de afgelopen tien jaar verdubbeld, en op Antarctica verdrievoudigd. Ook kleinere gletsjers verliezen wereldwijd in een steeds hoger tempo hun ijs.

Zeespiegels stegen gemiddeld met 5 millimeter

In de afgelopen 25 jaar stegen de zeespiegels gemiddeld met 3 millimeter per jaar. Dit is inmiddels opgelopen naar 5 millimeter per jaar, bleek maandag al uit een rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie. Als de versnelling doorzet lopen vanaf 2050 over de hele wereld steeds meer grote kuststeden, eilandgemeenschappen en riviermondingsgebieden gevaar door de zeespiegelstijging. Dat heeft gevolgen voor vele miljoenen mensen.

Volgens het IPCC wonen er wereldwijd 680 miljoen mensen in kustgebieden die kwetsbaar zijn voor zeespiegelstijging, en nog eens 65 miljoen op kwetsbare eilanden. Daarnaast wordt de watervoorziening van 670 miljoen mensen bedreigd door het verdwijnen van gletsjers in berggebieden. Zulke gletsjers zijn belangrijke waterbronnen voor grote rivieren in Azië, Europa en Amerika.

Zeewater wordt zuurder, warmer en zuurstofarmer

Het IPCC besteedt ook speciale aandacht aan de gevolgen van klimaatverandering in de oceanen, zoals het zuurder worden van het water door het oplossen van CO2, het uitbreiden van zuurstofarme zones en de afzwakking van oceaanstromingen.

Al deze gevolgen kunnen nu al worden gemeten, naast de stijging van de watertemperatuur, en hebben gevolgen voor bijvoorbeeld de visstanden en de mensen die daarvan afhankelijk zijn.

Speciale aandacht is er tot slot voor de toendra: een zone van bevroren moerasgebieden rond de Noordpool. Door het snelle wegsmelten van het zee-ijs van de Noordpool warmt dit gebied ruim tweemaal zo snel op vergeleken met het modale gemiddelde. En dat kan weer mondiale klimaatgevolgen hebben: er bevindt zich een grote hoeveelheid methaan en CO2 in de bevroren bodem, die door de opwarming in hoog tempo ontdooit.

Hoeveel van deze broeikasgassen daarbij in de atmosfeer kan komen, is volgens de auteurs vooralsnog niet met zekerheid te zeggen. Wel gaat het om een flink risico: er zit volgens het rapport twee keer zoveel koolstof in de toendrabodem als in de aardse atmosfeer. Het ontdooien kan daarmee de mondiale temperatuurstijging verder versterken.