NU.nl
Orkaan Dorian, die eerder deze week de Bahama's en de oostkust van Florida trof, was met windsnelheden tot 295 kilometer per uur de een-na-zwaarste Atlantische orkaan ooit gemeten. Nemen orkanen toe in aantal en worden ze steeds krachtiger? En valt er iets tegen te doen?
Het beste antwoord op die eerste vraag is vooralsnog nee én ja: klimaatwetenschappers achten het het waarschijnlijkst dat orkanen onder invloed van klimaatverandering niet toenemen in aantal (en mogelijk zelfs iets afnemen). Daar staat wel tegenover dat een groter deel van de orkanen zal uitgroeien tot de zwaarste categorieën 4 en 5.
Het nettoresultaat daarvan is dat de totale orkaanactiviteit bij twee graden temperatuurstijging (een belangrijk internationaal klimaatdoel) waarschijnlijk enkele procenten toeneemt, zo stelt de Amerikaanse meteorologische dienst NOAA. Dit geldt wereldwijd, dus niet alleen voor Atlantische orkanen, maar ook bij orkanen boven de Grote en Indische Oceaan.
De krachtigste ooit gemeten was orkaan Patricia in 2015. Deze 'Oost-Pacifische orkaan' bereikte voor de westkust van Mexico windsnelheden tot 345 kilometer per uur.
Naast een toename van de orkaankracht neemt ook de regenval tijdens orkanen toe. In een twee graden warmere wereld valt er volgens NOAA zo’n 10 tot 15 procent meer regen in het gebied waar een orkaan over raast. Samen met de hogere windsnelheden vergroot dat de schade.
Daarnaast kan zeespiegelstijging langs kustgebieden het effect van zogeheten 'storm surges' versterken: hoge opstuwing van zeewater tijdens orkanen.
Noordelijke afzwaaiers: krijgt Europa ook orkanen?
Atlantische orkanen zijn orkanen die ontstaan uit tropische stormen voor de kust van West-Afrika en vervolgens westwaarts groter worden. Ze kunnen Caribische eilanden treffen, Midden-Amerika en het zuidoosten van de VS. In heel zeldzame gevallen verspreiden ze ook buiten dit gebied, zoals orkaan Sandy die in 2012 New York trof en Ophelia die in 2017 op orkaankracht over Ierland trok. Een studie in Nature uit 2014 laat zien dat de kans op 'noordelijke afzwaaiers' toeneemt: gemiddeld komen orkanen elke tien jaar 53 kilometer noordelijker.
Atlantische orkanen wijken verder nog een beetje af, omdat hier ook het aantal orkanen iets toeneemt. Maar klimaatinstituut NOAA durft nog niet met zekerheid te zeggen wat daarvan de oorzaak is. Dit komt onder andere door de complexere geografie van dit orkaangebied met meer afwisseling van land en oceaan, en de invloed van verschillende natuurlijke klimaatfluctuaties.
Warm oceaanwater kan orkanen voeden én dempen
Voor Atlantische orkanen zijn verschillen in watertemperaturen rond de tropen heel belangrijk. Het water in de Atlantische Oceaan is de motor achter de orkanen: hoe warmer dit water, hoe sterker de lucht erboven stijgt en hoe sneller en krachtiger de stormen worden.
De temperatuur in de Grote Oceaan daarentegen is om een andere reden belangrijk: die bepaalt of tropische stormen genoeg tijd krijgen om verder te groeien. Als het zeewater daar ook extra warm is, heeft dit een aanzuigend effect op de lucht boven de Atlantische Oceaan. Er waaien dan sterkere oostelijke passaatwinden. Deze harde zijwind blaast de top van de vormende orkaan af. Er kan zich dan geen gesloten stormsysteem vormen: het verschil tussen een zware depressie en een echte orkaan.
Hoe zit het dan met het huidige Atlantische orkaanseizoen? Momenteel is zowel het water in de Atlantische Oceaan als dat in de oostelijke Grote Oceaan bovengemiddeld warm. En die twee effecten heffen elkaar grotendeels op. De meeste voorspellingen gaan dan ook uit van een 'gemiddeld orkaanseizoen'. Dat houdt in dat het een seizoen is met rond de zes orkanen, waarvan drie zwaarder dan de derde categorie. Een enkele uitschieter als Dorian kan daar gewoon tussen passen.
Valt er eigenlijk iets aan die orkanen te doen?
Onlangs lekte uit dat president Trump zou hebben voorgesteld atoombommen op orkanen te gooien. Voor de zekerheid heeft NOAA ook een speciale webpagina ingericht om uit te leggen waarom dat geen goed idee is. Een aantal nadelen lijkt tamelijk evident: als je een atoombom op een naderende storm gooit, komt vervolgens ook de fall-out aan land. Je zit dan naast een zware storm en een grote hoeveelheid regen ook nog met een enorme wolk straling.
Daarnaast werkt het niet, zegt NOAA. Ook een zware atoombom is niet krachtig genoeg om een grote orkaan uiteen te blazen. Een zware orkaan bevat een veelvoud van de energie. Het helpt wel om het in een vroeger stadium te proberen, als de orkanen zich nog niet volledig ontwikkeld hebben en het nog gaat om tropische stormen. Vooraf is echter niet te zeggen welke tropische stormen orkanen worden - dus dan zou je wereldwijd tachtig atoombommen per jaar moeten gooien.
"Overbodig om nog te zeggen, maar dat is geen goed idee", concludeert NOAA.
Met koudwaterpompen een orkaan afremmen
Er zijn wel ingenieurs die op een subtielere wijze nadenken over 'orkaanmodificatie'. Zo publiceerden onderzoekers van de Carnegie Mellon Universiteit in 2011 een idee om met behulp van windgedreven waterpompen het pad van een orkaan te koelen. Door aan de voorkant van een naderende orkaan koud oceaanwater naar het oppervlak te pompen, zou de motor onder het weersysteem vandaan gehaald kunnen worden.
Deze onderzoekers zijn zelf niet overtuigd dat het zal werken: investeren in betere kustbescherming is een veiliger optie, zo schrijven ze in vakblad Environmental Science & Technology. En aangezien de totale kracht en regenval van orkanen toeneemt in een warmere wereld, zou het uiteindelijk ook helpen om de opwarming te beperken.