Oordeel: ongenuanceerd

De Telegraaf schreef op 17 augustus dat we ons biefstukje niet hoeven te laten liggen voor het klimaat. Koeien zouden, in tegenstelling tot wat milieuorganisaties beweren, namelijk helemaal niet slecht zijn voor het klimaat. Is de koe - zoals de krant schrijft - onterecht in het 'verdomhoekje' geplaatst?

Op 8 augustus publiceerde VN-klimaatorganisatie IPCC een rapport over landgebruik en klimaatverandering. In het rapport wordt een aantal bedreigingen voor de wereldwijde voedselvoorziening genoemd, zoals verwoestijning en bodemuitputting. Ook schrijft het IPCC dat landbouw zelf een negatieve impact kan hebben op het milieu en het klimaat.

Het artikel van De Telegraaf over koeien van 17 augustus is een reactie op het rapport van het IPCC en vooral op hoe journalisten volgens de krant hierover schreven. Zij zouden ten onrechte uit het IPCC-rapport hebben opgemaakt dat het beter is om geen rundvlees meer te eten.

De Duitse wetenschapper Thomas Mithloener vertelt in een interview met De Telegraaf dat de koe helemaal geen gevaar vormt voor het klimaat. Hij zegt dat planten die de voeding van de koe vormen al CO2 hebben opgenomen. Wat de koe uitstoot, zou daarom slechts de CO2 zijn die in de voeding van de koe zat. Waardoor er in totaal dus geen CO2 bij komt.

In het rapport van het IPCC staat niet dat het noodzakelijk is om helemaal geen rundvlees meer te eten. Er staat wel dat als mensen meer plantaardig voedsel en minder dierlijk voedsel gaan eten, dit de hoeveelheid uitgestoten broeikasgassen vermindert. Daarnaast staat er in het rapport dat volgens onderzoek vlees - en met name rundvlees - relatief veel impact heeft op het milieu.

Doordat de welvaart op veel plekken in de wereld toeneemt en mensen daardoor vaker dierlijk voedsel eten, is het volgens het IPCC waarschijnlijk dat - als we niets doen - de uitstoot van broeikasgassen door de landbouw toeneemt.

Gert Jan van den Born, beleidsonderzoeker Landbouw en Klimaat bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) legt uit waarom koeien bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen.

"Het voer van koeien, bijvoorbeeld gras, maïs en graan, neemt tijdens de groei CO2 op. De koe eet dit en een deel van de koolstof ademt de koe uit in de vorm van CO2. Een ander deel van de koolstof uit het voer legt de koe vast in onder andere vlees en melk, wat vervolgens weer door mensen wordt geconsumeerd. De CO2 die door het voer was opgenomen, komt dus langs verschillende wegen niet heel veel later weer vrij in de atmosfeer. In de berekening van de klimaatimpact van een koe wordt de CO2 die wordt opgenomen en later weer vrijkomt niet meegeteld, omdat dit tegen elkaar weggestreept kan worden."

Als een koe voedsel verteert, komt echter ook methaan vrij. De methaan wordt wel meegeteld. Dit gas heeft volgens Van den Born een veel grotere impact op het klimaat dan CO2. Daarnaast komt uit de geproduceerde koeienmest naast methaan ook een kleine hoeveelheid lachgas vrij, wat ook een sterk broeikasgas is. Van den Born legt uit dat koeien door de productie van deze twee gassen een substantiële bijdrage leveren aan klimaatverandering.

Hannah van Zanten, universitair docent aan Wageningen University and Research bij de leerstoelgroep Dierlijke Productiesystemen, wijst ons op een nieuwe analyse van de milieu-impact van dierlijke voeding. Deze analyse van bijna zeshonderd eerdere onderzoeken is begin dit jaar gepubliceerd en hieruit blijkt dat rundvlees inderdaad een relatief grote impact heeft op het klimaat. Er is hierbij bovendien rekening gehouden met de voedingswaarden van rundvlees: per 100 gram dierlijk eiwit zorgt rundvlees van een vleeskoe voor ongeveer twee keer zoveel broeikasgas als kippen- of varkensvlees, waarmee dit het meest vervuilende dierlijke eiwit is.

Volgens een rapport van het PBL dragen koeien door methaanuitstoot wereldwijd voor 5 procent bij aan de wereldwijde broeikasgasuitstoot. Het lachgas dat ontstaat bij het houden van koeien is daarbij nog goed voor ongeveer 2 procent van de broeikasgassen.

Martin Scholten, directeur van de Animal Sciences Group van Wageningen University and Research, vertelt dat koeien desondanks belangrijk zijn voor de wereldwijde voedselzekerheid. "Koeien kunnen land gebruiken dat ongeschikt is voor akkerbouw, zoals veel weilanden, en hier toch voedsel in de vorm van vlees en melk van maken."

Ook volgens Van Zanten kunnen koeien die worden gebruikt om melk én vlees te produceren binnen een duurzaam landbouwbeleid passen. Maar dan moeten er wel maatregelen worden genomen. Zo vertelt Scholten dat er klimaatwinst is als koeien niet met speciaal koeienvoer worden gevoed, maar met restproducten van bijvoorbeeld graan of bieten. Dit noem je kringlooplandbouw.

Van Zanten legt uit dat de milieu-impact kleiner is als je dieren voert met restproducten, omdat er bij de productie van dit soort diervoer bijvoorbeeld geen extra land nodig is. "Voor het verbouwen van graan heb je sowieso bijvoorbeeld zaden en kunstmest nodig, net als brandstof voor de apparaten die het land bewerken. Tijdens dit proces produceren we ook reststromen en het is natuurlijk zonde om deze resten van het graan niet te gebruiken."

Toch vertelt Van Zanten dat er minder vlees geconsumeerd moet worden als we het milieu niet negatief willen beïnvloeden. "Met kringlooplandbouw kun je voor iedereen in Europa ongeveer 20 à 30 gram dierlijk eiwit per dag produceren. Op dit moment eten we zo'n 60 gram dierlijk eiwit per dag."

Ook wordt wat we eten anders als we alle landbouwdieren via kringlooplandbouw willen voeden. Zo zal er bijvoorbeeld minder rundvlees beschikbaar zijn van vleeskoeien. Ook Scholten vertelt dat er wel een limiet zit op het aantal koeien dat we kunnen houden. "Hoe meer we de uitstoot van koeien weten te beperken, hoe meer koeien we ons kunnen veroorloven om te houden."

Het houden van koeien draagt bij aan de opwarming van de aarde doordat koeien methaan en lachgas produceren. Rundvlees van een vleeskoe heeft volgens wetenschappelijk onderzoek een grote impact op het milieu.

Dit betekent volgens experts niet dat we helemaal moeten stoppen met het houden van koeien. Koeien zijn waardevol voor de voedselvoorziening, omdat ze onder andere melk kunnen produceren op plekken waar je veel plantaardige producten niet kunt verbouwen. Maar experts laten wel weten dat we in de toekomst minder rundvlees moeten gaan eten, net zoals het IPCC-rapport aanbeveelt. De stelling "de koe vormt geen gevaar voor het klimaat" beoordelen we daarom als ongenuanceerd.