In de jaren vijftig deed psycholoog Harry Harlow onderzoeken met apen en werd duidelijk dat liefde en warmte belangrijker zijn dan voeding. Babyaapjes konden kiezen uit twee soorten surrogaatmoeders: een koude moeder van ijzerdraad mét melk of een warme moeder van teddystof, zonder melk. De aapjes klampten zich massaal vast aan de pluchen nepmoeders, zelfs als ze hierdoor ondervoed raakten.

De afgelopen jaren veranderde de maatschappij in een surrogaat geïsoleerde omgeving, waarin fysiek contact plots gevaarlijk en verboden werd. Hoogleraar Van Puyvelde van de Vrije Universiteit Brussel maakte zich tijdens de pandemie zorgen over het welzijn van kinderen en volwassenen.

De onderzoeker zag gelijkenissen met het welzijn van mensen in geïsoleerde gebieden op Antarctica, op ruimtemissies en in onderzeeërs. "Als fysiek contact plotseling wegvalt - we noemen dit somatosensorische deprivatie - heeft dat invloed op mensen. Ze kunnen eenzaam worden, maar ook depressief, angstig of zelfs suïcidaal."

Aanraking is volgens de Belgische hoogleraar net zo belangrijk als zuurstof; het is een primaire levensbehoefte. Hoe werkt dit en wat gebeurt er in je lichaam en geest? "Als je wordt aangeraakt, reageren zogenaamde CT-huidafferenten hierop. Dit zijn zenuwbanen in de evolutionair behaarde zones van de huid; hoofd, schouders, armen en benen. Deze zones reageren op heel specifieke aanraking, namelijk wanneer er 1 tot 10 centimeter van de huid binnen een seconde wordt gestreeld."

"Als je iemand troost, is dit intuïtief de snelheid waarmee je over iemands rug of schouder wrijft. Vermoedelijk is dit evolutionair zo gegroeid. CT-huidafferenten staan rechtstreeks in verbinding met ons 'sociale brein' en de belangrijkste hersenregio's die instaan voor fysiologische regulatie."

"Wanneer iemand wordt aangeraakt, wordt er in het brein direct een beloning geactiveerd: dopamine. Bovendien daalt bij huidcontact het stresshormoon cortisol en stijgt het knuffelhormoon oxytocine."

Van Puyvelde wilde onderzoeken of specifieke aanraking direct effect heeft op onze gezondheid. Ze nam de proef op de som met twee groepen moeders met jonge baby's. Een groep moeders bood hun baby's gestructureerde, optimale 'CT-aanraking'. zij streelden de baby's tien minuten per dag 1 tot 10 centimeter per seconde.

De andere groep moeders deed dit niet. De baby's die dagelijks waren gestreeld, waren na dertig dagen rustiger en ervaarden minder stress tijdens een stresstest. "Ze hadden een betere fysiologische stressbestendigheid en een lager hartritme, maar ook gedragsmatig zagen we verschillen. Zo zogen zij niet op hun handjes als ze alleen gelaten werden, terwijl de minder aangeraakte baby's dit wel deden."

Affectieve aanraking speelt dus een sleutelrol in de opbouw van een baby, al vanaf de geboorte. Baby's die voldoende worden aangeraakt zijn rustiger, ervaren minder stress en zijn beter gereguleerd, waardoor ze ook beter kunnen slapen.

"Slaap vraagt om regulatie; als je niet lichamelijk gereguleerd bent, val je lastiger in slaap en word je vaker wakker. In een tijd waarin ouders wordt verteld pasgeboren baby's niet overmatig op te pakken en snel alleen te laten slapen, is het nuttig om te weten dat fysiek contact met je baby juist een positief effect heeft."

Moeten we elkaar meer aanraken, nu het eindelijk weer mag? Niet in alle gevallen, zegt Van Puyvelde. "Lichamelijk contact is iets tussen twee mensen, iets relationeels. Je hebt mensen die geen knuffeltypes zijn en mensen die gek zijn op knuffelen en kriebelen."

Voor baby's geldt dit ook. Baby's die snel overprikkeld raken, moeten in het begin gewend raken om aangeraakt te worden, anders kan het zelfs averechts werken. "Je ziet dit bij gevoelige baby's ook met babymassage. Zij vinden dit in het begin niet fijn, maar na verloop van tijd wel. Aanraking heeft uiteindelijk een positief effect op baby's. Hun systeem wordt door de affectieve aanraking op de juiste manier ingeregeld en daar hebben ze als volwassen mensen nog profijt van."