Als je kind dag in dag uit fysiek wordt uitgedaagd, zou je als ouder misschien best eens willen adviseren een klap terug te geven.

Nasrien Nasibdar is moeder van de veertienjarige Zakariyya, die op de basisschool jarenlang zowel fysiek als verbaal werd vernederd door klasgenoten. Bij de overgang naar de middelbare school begon hij terug te pesten, omdat hij het zat was de eeuwige pispaal te zijn.

Nasibdar leert haar zoon dat hij niet mag slaan, maar vindt het een lastige kwestie. "Ik weet dat het niet juist is om te slaan, maar ik weet ook dat hij een rugzak heeft, waardoor hij op een bepaalde manier reageert. In hoeverre moet mijn kind de klappen blijven opvangen?"

Pestdeskundige Beau Oldenburg deed zeven jaar onderzoek naar pesten en zou terugslaan nooit adviseren. "Een belangrijk kenmerk van pesten is dat er een machtsverschil is. Dit verschil kan fysiek zijn. Als de pester groter en sterker is of meer vrienden heeft, dan is terugslaan vaak niet eens mogelijk. Als je besluit terug te slaan, moet je je afvragen: werkt dit? Bereik ik mijn doel?"

"Bij de verhalen in de trant van 'ik sloeg terug en het was klaar' kun je je afvragen of het dan om pesten ging of om een ruzie. Uit onderzoek blijkt dat terugslaan geen effectieve manier is om pesten te stoppen. Terugslaan kan er zelfs toe leiden dat de situatie verder uit de hand loopt."

Nasibdars zoon Zakariyya werd op de basisschool zo erg gepest, dat hij niet alleen durfde buiten te spelen. "Hij werd gepest vanwege zijn kleding en uiterlijk: Zakariyya heeft obesitas en is groot en zwaar. De pesterijen gingen heel ver. Kinderen op het schoolplein dwongen hem een bh aan te doen. Ook maakten ze hem zo bang dat hij in zijn broek plaste."

"Nu hij op de middelbare school zit, laat hij zich niet meer kleineren. Hij pikt het niet langer als kinderen hem iets willen aandoen. Hij was laatst betrokken bij een vechtpartij en als moeder ben ik blij dat hij zichzelf nu verdedigt, maar niet blij dat hij slaat."

Antipestcoach Ellen Somers ziet in haar praktijk gepeste kinderen en hun ouders. Zij hanteert de gouden regel: behandel anderen zoals je zelf behandeld wil worden. Terugslaan hoort daar dus niet bij; het gedrag van een pester kopiëren is volgens haar allerminst een goed idee.

Toch kan ze zich goed voorstellen dat terugslaan in de praktijk gebeurt. "In een situatie van stress is het een natuurlijke reactie van je lichaam dat je vecht, bevriest of vlucht. Hoe je reageert op fysiek geweld is voor ieder mens en dus ook voor ieder kind verschillend. Het ene kind vecht en slaat terug, het andere kind wacht stilletjes af tot het voorbij is."

Docenten hebben een belangrijke rol in de signalering van pestgedrag. Oldenburg: "In de ideale situatie is het op school zo veilig dat een kind aan de leerkracht durft te vertellen dat het wordt gepest. Pesten is een groepsproces, dus wanneer er een melding van wordt gemaakt, kan het in de groep worden besproken."

Nasibdar is het hier volledig mee eens. Zakariyya heeft op zijn nieuwe school een fijne mentor, die ziet wie hij is en verder kijkt dan zijn brutale mond en fysieke gedrag. Helaas ziet ze in de praktijk dat er op school weinig tijd is om problemen als pesten aan te pakken. "Docenten zijn druk, dus met meldingen over pesten wordt niet altijd iets gedaan, simpelweg omdat er geen tijd voor is."

Het is volgens Oldenburg belangrijk om de verantwoordelijkheid van pesten nooit bij het slachtoffer neer te leggen. Toch kunnen weerbaarheidstrainingen en zelfverdedigingscursussen een kind volgens haar wel helpen steviger in zijn schoenen te staan; zelfverdediging gaat namelijk niet alleen over fysieke zelfverdedigingstechnieken, maar ook over zelfbeheersing en zelfvertrouwen.

Somers denkt dat de stap om zo'n cursus te volgen voor veel ouders en kinderen te groot is. Zij ziet liever dat er op school tijd wordt besteed aan het weerbaar maken van kinderen. "Als kinderen leefsleutels krijgen voor het sociaal emotionele vlak, zou pesten op school deels voorkomen kunnen worden."