Als je vroeger boodschappen deed met je ouders, zag je als kind dat geld een ruilmiddel was: je gaf muntjes of briefgeld en kreeg daar iets voor terug. "Nu zien kinderen hun ouders met een pasje of telefoon zwaaien en de boodschappen meesjouwen", vertelt Annelou van Noort, specialist in financiële opvoeding. "Dan is het niet zo gek dat kinderen denken: tover zo'n pasje tevoorschijn en je kunt alles kopen."

Praat met je kinderen over geld, adviseert Van Noort. Vertel dat je er moeite voor hebt moeten doen. En dat je kiest waar je het aan uitgeeft. "Als je gaat shoppen, heb je misschien thuis al bedacht: ik doe een jaartje extra met mijn winterjas, dus ik ga nu voor nieuwe schoenen. Maar jouw kinderen zien jou alleen de winkel binnenlopen, schoenen kopen en weer naar buiten lopen. Dus dat keuzemoment hebben ze niet meegekregen."

Neem kinderen af en toe mee in de keuzes die je maakt, bijvoorbeeld door met ze naar de supermarkt te gaan als je bezoek verwacht, tipt Van Noort. "In het schap met koekjes valt van alles te kiezen. We hebben 2 euro, waar kiezen we voor? Gaan we voor zes duurdere koekjes of kopen we een goedkoper pak waar er meer in zitten, zodat we morgen ook nog een koekje hebben?"

Ook financieel coach en blogger Sabine Samsom van Financequeen.nl raadt aan om kinderen spelenderwijs met geld te leren omgaan. In de herfstvakantie kregen haar kinderen ijsjesgeld, waarmee ze zelf mochten bepalen wanneer ze een ijsje kochten. Twee keer een duur ijsje bijvoorbeeld, of vier keer een raketje. Dat is goed bevallen, vertelt ze. "Juist door kinderen controle te geven, stimuleer je hun verantwoordelijkheid."

Geef je kind de ruimte om zelf keuzes te maken. "De een besteedt zijn geld het liefst aan vakanties, een ander aan kleding of make-up. Dat maakt niet uit, als het maar bewuste keuzes zijn", zegt Samsom. "Niemand kan alles kopen. Dan is het aan jou om te kiezen: waar wil jij jouw geld aan uitgeven?"

Als het zakgeld op is, dan is het op. "Dat is een harde regel. Ik heb in mijn omgeving gezinnen gezien waarbij toch altijd weer geld op tafel kwam als het zakgeld op was. Maar die kinderen blijven nu in hun volwassen leven nog altijd een beetje wachten tot er op magische wijze geld tevoorschijn komt. En dat gebeurt natuurlijk niet."

De tienjarige zoon van de financieel coach krijgt zijn zakgeld iedere week op zijn rekening gestort. "Hij heeft een pinpas, hij kan bankieren met een app en hij kan een tikkie sturen. Hij bankiert nog niet veel, maar ik vind het fijn dat hij ermee oefent voordat hij naar de middelbare school gaat. Die overstap is al groot genoeg. Daarom laat ik het hem liever nu al ervaren."

Opa's en oma's vinden soms dat kinderen tegenwoordig verwend zijn, merkt Van Noort. "Maar waar wij als volwassenen de mist mee ingaan, is dat we kinderen vragen om een verlanglijstje te vragen. Kinderen kiezen dan enthousiast de leukste cadeaus uit, maar krijgen vervolgens misschien maar twee cadeaus van het hele lijstje. Dan zijn ze best teleurgesteld, omdat ze andere verwachtingen hadden."

Schep kaders, tipt Van Noort met de decembermaand in het vooruitzicht. "Vraag kinderen bijvoorbeeld een bepaald aantal cadeaus tot 10 euro uit te kiezen, zo veel tot 25 euro en één cadeau boven de 25 euro, afhankelijk van je budget. Zo krijgen kinderen meer waardebesef én kun je het verlanglijstje een beetje sturen. Door de verwachtingen reëel te houden, voorkom je teleurstellingen."

Soms maken kinderen financiële keuzes die ouders zonde vinden. Van Noort kent de frustratie maar al te goed. "Mijn nagelafdrukken staan in de toonbank van verschillende winkels in ons dorp, bijvoorbeeld van die keer dat mijn dochter het zoveelste geurgummetje kocht. Thuis lagen er nog vijf in de kast. Maar kinderen moeten soms hun neus stoten. Daar leren ze enorm veel van. Ik heb liever dat ze nu fouten maken met een paar euro, dan dat ze later de mist ingaan als het om duizenden euro's gaat."