NU.nl
Oogletsel, ernstige gehoorbeschadiging of verminkte lichaamsdelen. We kennen allemaal de gevaren van als het misgaat bij het afsteken van vuurwerk, maar ook als de pijlen op de juiste wijze de lucht ingaan zijn niet alle gevaren geweken. Wat zijn de gevolgen van vuurwerk voor onze gezondheid en het milieu?
We vallen maar gelijk met de deur in huis: als we woensdag om 0.00 uur elkaar het beste wensen en dat vieren door vuurpijlen de lucht in te schieten, is het maar de vraag of dat een goede manier is om iedereen een gezond 2020 toe te wensen.
Al dat vuurwerk zorgt bij veel Nederlanders voor benauwdheid, duizeligheid, hoofdpijn of een astma-aanval.
Fijnstof is de grootste veroorzaker van deze irritatie aan onze luchtwegen, vrijgekomen door de tientallen miljoenen kilo's vuurwerk die we afsteken. Het gaat dan vooral om de metaaldeeltjes die vrijkomen.
Metalen zorgen voor de kleuren van vuurwerk
Volgens Milieu Centraal zitten in vuurwerk koper, barium, strontium en antimoon - en bij illegaal vuurwerk ook nog cadmium. Vanaf bepaalde concentraties zijn de metalen giftig voor mensen.
Na het afsteken zorgen die metalen ervoor dat het vuurwerk de mooie kleuren en vormen in de lucht aanneemt. Volgens Flemming Cassee, specialist van het RIVM op het gebied van luchtverontreiniging, reageren die metalen nogal snel met andere stoffen, waardoor de kans op geïrriteerde luchtwegen wordt versterkt.
Het Longfonds waarschuwde vorige week al dat zeker zevenhonderdduizend Nederlanders een "benauwde Oud en Nieuw" beleven, maar volgens Cassee kunnen ook mensen die normaal gesproken niet zo snel geïrriteerde luchtwegen hebben last krijgen.
Fijnstof kan door mist 'geen kant op'
Dat er tijdens de jaarwisseling grote kans is op dichte mist en dat het amper waait helpt daar allemaal ook niet bij. Daardoor waaien de fijnstofwolken niet naar gebieden waar minder mensen wonen, waardoor de fijnstofdeeltjes over een groter gebied worden verspreid.
Zeker in stedelijk gebied, waar de gebouwen hoger zijn, kan de lucht volgens Cassee "geen kant op" en blijft de toevoer van fijnstof door nieuw afgestoken vuurwerk maar doorgaan.
Tijdens de vuurwerkpiek kan de hoeveelheid fijnstof oplopen tot 1.000 microgram per kubieke meter, waar 50 microgram de norm is. Het Longfonds stelde al dat die luchtverontreiniging te vergelijken is met de Indiase stad Delhi.
De situatie is in Delhi zo ernstig dat mensen daar ziek neervallen, aldus Cassee. Dat dat in Nederland niet gebeurt, komt doordat de ongezonde situatie slechts een uurtje aanhoudt.
Nog veel onbekend over metalen in het lichaam
De metaaldeeltjes uit het vuurwerk lossen gemakkelijk op en zorgen volgens Cassee "ongetwijfeld" voor wat ontstekingen in de luchtwegen. Maar hoe snel die hersteld zijn is onbekend.
Als die metalen in de bloedbaan terechtkomen kunnen die ook voor hart- en vaatziekten zorgen, maar in welke mate is ook onduidelijk. Wel is het natuurlijk zo dat ademhalingsproblemen effect op het hart hebben. Door kortademigheid moet het hart harder werken om bloed rond te pompen en als iemand al hartproblemen heeft, kan dat tot bijvoorbeeld een hartaanval leiden.
Cassee denkt dat de metaaldeeltjes ook in de hersenen terechtkomen, maar ook daarvoor geldt dat goed onderzoek daarnaar nog ontbreekt.
Kritiek op plastic knetterballen
Naast gezondheidsproblemen veroorzaakt het afsteken van vuurwerk ook problemen voor het milieu. Een deel van die milieuvervuiling is zichtbaar.
Zo is er dit jaar kritiek op de zogeheten 'knetterballen' - simpel vuurwerk dat wordt aangestoken, op straat wordt gegooid en vervolgens een paar seconden knettert. Probleem: knetterballen hebben een plastic omhulsel. En dat blijft vervolgens liggen. Terwijl er juist steeds meer aandacht komt voor het tegengaan van plasticvervuiling.
Zware metalen vervuilen oppervlaktewater
De vuurwerkresten die op de grond achterblijven bevatten ook zware metalen. Via regen komen die uiteindelijk in grond- en oppervlaktewater terecht - waar ze niet biologisch kunnen worden afgebroken, en dus langzaam ophopen.
In Nederlands oppervlaktewater wordt de kopernorm overschreden. Naar schatting 18 procent van de kopervervuiling in de Nederlandse natuur is afkomstig van vuurwerk.
Miljoenen Nederlandse vogels vliegen de nacht in
Zoals veel hondenbezitters uit eigen ervaring kunnen vertellen: ook dieren reageren op vuurwerk. Dat geldt niet alleen voor honden, maar ook voor wilde dieren. Zo schrikken vogels van het geluid, en vliegen vaak bij elke knal opnieuw op.
Rond middernacht is dat effect zelfs zo sterk dat de neerslagradars van het KNMI kunnen meten dat vogels massaal opvliegen en bijvoorbeeld richting Noordzee trekken.
Uit onderzoek van radarbeelden door de Universiteit van Amsterdam blijkt dat het effect van vuurwerk rond de jaarwisseling ook leidt tot massaal opvliegen van vogels uit Nederlandse natuurgebieden, zoals de Biesbosch en de Waddenzee.
Volgens de Vogelbescherming tonen deze radarbeelden aan dat rond de jaarwisseling in totaal miljoenen Nederlandse vogels opvliegen. Ze klimmen daarbij tot een hoogte van 500 meter en wijken vaak uit naar open water. Dat gaat ook met risico's gepaard: lang niet alle vogels zijn goed in staat in het donker te vliegen.
Ook dit jaar zal het effect van door vuurwerk opgeschrikte vogels goed zichtbaar zijn in de weerradars, verwacht het KNMI. Dat komt omdat er geen echte neerslag valt.
