Eind juni 2014 riep terreurgroep ISIS een 'islamitisch kalifaat' uit. 

Daarmee werd de naam van ISIS (Islamitische Staat in Irak en al-Sham) veranderd in 'Islamitische Staat' (IS). Een kalifaat is een staat die wordt geregeerd door een kalief, oftewel een opvolger van de profeet Mohammed.

ISIS-leider Abu Bakr al-Baghdadi, de voormalig leider van al-Qaeda in Irak, werd uitgeroepen tot kalief. Alle moslims moeten hem volgen als leider van de islam.

Baghdadi riep alle moslims wereldwijd op om te migreren naar het kalifaat in Syrië en Irak. Moslimstrijders moeten in zijn ogen wraak nemen vanwege misstanden tegen moslims wereldwijd. De leider raakte in maart 2015 zwaargewond bij een bombardement, maar toonde zich in december nog in een videoboodschap.

Islamitische Staat beheerst delen van Irak en Syrië. 

De opmars van de terreurbeweging begon in 2013, toen het Syrische Ar-Raqqah door strijders van de beweging werd ingenomen. In 2014 volgde het overwegend soennitische Fallujah, in de Iraakse provincie Anbar. Ook werden dorpen bij de Turkse en Syrische grens overlopen.

Lange tijd was het Syrisch-Koerdische Kobani, bij de grens met Turkije, strijdtoneel. Maar begin 2015 wisten de Koerdische strijders Kobani in te nemen en de IS-strijders te verdrijven.

IS is ook actief in Libië. Volgens historicus Ko Colijn van onderzoeksinstituut Clingendael is de kans groot dat het machtscentrum van IS zich in nabije toekomst naar dat land verplaatst. "De strijders hebben echt last van de aanvallen van het westen. In Libië ondervindt IS echter nauwelijks tegenstand."

IS wordt met een internationale coalitie bestreden

Obama kondigde op 11 september 2014, ruim een maand na de eerste luchtaanvallen, aan dat IS wereldwijd zal worden "vernietigd". Dat betekent dat er ook doelen van IS in Syrië worden bestookt. Een internationale coalitie staat Amerika bij.

Sommige partners in de coalitie, zoals Saudi-Arabië, hebben gesuggereerd dat IS in Syrië ook door grondtroepen zou moeten worden aangevallen omdat de luchtaanvallen niet effectief genoeg zouden zijn. Maar animo voor het sturen van grondtroepen is over het algemeen gering. Saudi-Arabië is een van de machtigste en rijkste landen in de regio en daarom cruciaal in het conflict tegen terreurgroepen als al-Qaeda en IS.

Ook Nederland steunt de strijd tegen IS in Irak, onder meer met bombardementen door F-16's. Sinds oktober 2014 heeft Nederland zo’n 1300 aanvallen uitgevoerd. In begin februari besloot de Tweede Kamer dat Nederland ook bombardementen in Syrië gaat uitvoeren, in principe tot 1 juli.

Islamitische Staat heeft gebied verloren en heeft minder inkomsten.

Islamitische Staat stelt zelf dat het uitstekend gaat met de strijd. Maar ze hebben in 2015 gebied verloren en door financiële tegenslagen is het animo van strijders om zich aan te sluiten gedaald, stelt Ko Colijn.  "De salarissen voor fighters zijn gehalveerd", rekent hij voor. "De inkomsten uit de oliebronnen zijn flink teruggelopen en de bevolking in de gebieden die ze wel onder controle hebben, is tot de laatste cent leeg getrokken." Naar schatting betekent dit dat IS op jaarbasis een paar miljard dollar minder binnenkrijgt.

Overigens kan de interventie van de Amerikanen en de Russen in Syrië uiteindelijk IS in de kaart gaan spelen, voorspelt Colijn. "De Amerikanen dringen er bij de Russen wel op aan om de bombardementen tegen de rebellen te stoppen. Maar uiteindelijk zal Assad niet worden verdreven, en zullen veel groepen in Syrië zich in de steek gelaten voelen door het westen."

Dit kan een stroom nieuwe strijders voor Islamitische Staat genereren. "Die mensen zijn niet ideologisch gemotiveerd, maar zoeken hun heil bij de enige partij die nog iets lijkt te geven om het lot van de lokale bevolking."