Het toezicht op de Nederlandse geheime diensten is onvoldoende. Het toezicht moet transparanter en onafhankelijker worden opgezet. 

Dat stellen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam in een rapport dat donderdag wordt gepubliceerd. 

De wetenschappers analyseerden uitspraken van onder meer het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Hof van Justitie van de Europese Unie, en kwamen zo tot tien aanbevelingen voor het toezicht. Ze richtten zich met name op zaken waarbij het ging over het onderscheppen van communicatie en data. 

De grootste pijnpunten liggen volgens onderzoeker Ot van Daalen op het gebied van transparantie en onafhankelijk toezicht. "Toezicht wordt in Nederland slechts in een enkel geval door de rechter gehouden", zegt hij tegen NU.nl. "Meestal overziet de minister, die ook de opdrachtgever is, het zelf, of ontbreekt toezicht helemaal." 

Ook moet er meer data worden vrijgegeven over onder andere het aantal dataverzoeken dat de overheid doet. In andere landen, zoals Engeland en Duitsland, worden daar bijvoorbeeld al regelmatig rapporten over uitgegeven.

Aanbevelingen

Het rapport van de universiteit richt zich niet specifiek op de Nederlandse inlichtingendiensten, maar geeft algemene aanbevelingen voor goed toezicht op zulke diensten. Volgens de onderzoekers zouden toezichthouders in alle landen goedkeuring moeten geven voordat ongerichte surveillance wordt ingezet, terwijl toezichthouders nu vaak pas achteraf controleren.

Ook pleiten de wetenschappers voor het aanstellen van een advocaat die het publieke belang verdedigt in geheime processen rond inlichtingendiensten. Dat moet ervoor zorgen dat ook geheime rechtszaken eerlijk blijven.