De Big Brother Awards worden gezien als de ‘oscars voor privacyschenders’, waarbij personen of organisaties die de persoonlijke levenssfeer het afgelopen jaar het ergst hebben aangetast in het zonnetje worden gezet.

In Nederland wordt het gala georganiseerd door de digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en wordt uitgereikt in de categorie personen, bedrijven en overheden. Naast de keuze van de jury kan ook het publiek stemmen op genomineerden voor de publieksprijs.

Als eerste prijs is een Award in de categorie personen toegekend aan Minister Edith Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Zij kreeg de prijs voor het doordrukken van het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) toen het niet door de Eerste Kamer kwam. De minister was niet aanwezig om de prijs in ontvangst te nemen. 

De vakjury verwijt haar vooral het negeren van adviezen van ICT- en beveiligingsexperts en het ‘over de schutting gooien’ van het systeem bij de zorgverzekeraars. Daarvoor stelde de bewindsvrouw zelfs twee miljoen euro beschikbaar. Medegenomineerden waren VVD-partijgenoten Fred Teeven voor het structureel uitkleden van privacy en Aafke Schaart voor haar structurele privacy-onvriendelijke stemgedrag.

In een reactie zegt het Ministerie van VWS dat een doorstart van het EPD juist goed voor beveiliging en privacy is. Ze wijst erop dat mensen kunnen kiezen of ze wel of niet medische gegevens laten uitwisselen.

In de categorie bedrijven krijgt Facebook de prijs voor de diverse privacyschendingen. Nu het bedrijf naar de beurs gaat vreest de jury dat de gegevens van gebruikers in geld wordt omgezet.

Wat verder zwaar weegt is dat het bedrijf ook niet-klanten treft en pas na ingrijpen door toezichthouders of hele felle kritiek bereid is om wijzigingen door te voeren. Namens Facebook was niemand aanwezig om de prijs in ontvangst te nemen.

Ook KPN werd genomineerd voor het volgen van netwerkverkeer. Het telecombedrijf dat het dan wel niet daadwerkelijk e-mails leest, maar wel precies bijhoudt wie wat op internet doet. Verder was vervoersbedrijf Connexxion genomineerd voor buschauffeurs die gekleurde medemensen als mogelijke illegaal bij de vreemdelingenpolitie aanmeldden.

Volgens het vervoersbedrijf was de overweging niet het opsporen van illegalen, maar het bestrijden van zwartrijden. Echter blijkt uit een uitspraak van de Raad van de State dat er is samengewerkt met de IND.

Als overheid wonnen de cybercops van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) een Award. De jury verfoeit het inbreken op computers van slachtoffers van computercriminaliteit om ze te waarschuwen en het plaatsen van spionageprogrammatuur op systemen van verdachten.

Jaren terug werd een zaak over de inzet van spyware door het constitutioneel hof behandeld. Zij verbood het gebruik van de techniek in Duitsland met uitzondering van zeer uitzonderlijke gevallen. Namens de KLPD nam Wilbert Paulissen, diensthoofd van de Nationale Recherche, de prijs in ontvangst. Hij stelt het signaal serieus te nemen en graag het publieke debat te willen voeren.

Ze wijzen erop dat criminelen onconventionele methoden gebruiken en dat daar ook met innovatieve benadering op gereageerd moet worden. Ook benadrukt hij dat er voldoende juridische waarborgen zijn aangebracht en nooit zonder toestemming is gewerkt.

Volgens de KLPD wordt er nu twee jaar met spyware op computers gewerkt. Daarbij zou het gaan om enkele gevallen. “Het gaat dan om zaken die op ons werkgebied zitten”, vertelt Paulissen tegenover de aanwezigen. “U kunt bijvoorbeeld denken aan terrorismen.”

Naast de opsporingsinstantie waren ook de andere korpsen genomineerd. Dit was voor het structureel negeren van de plicht om wetgeving in acht te nemen wanneer zij gegevens van burgersopvragen. Tot slot was de Gemeente Rhenen genomineerd voor het dreigen eigen burgers op te sluiten op Koninginnedag wanneer zij niet ‘vrijwillig’ zouden meewerken aan een huiszoeking.

De nominaties zijn uit het publiek afkomstig. Websitebezoekers waren ook gevraagd uit de genomineerden hun favoriet te kiezen. Deze publieksprijs ging met ‘overweldigende’ meerderheid naar Fred Teeven, de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. Zijn nominatie is vooral ingegeven door het willen opheffen van het medisch beroepsgeheim bij veroordeelden en publiek maken van verdachten zonder rechtelijke toets.

Postuum kreeg ook het bedrijf Diginotar een award voor de laksheid rond de hack op het bedrijf. Honderdduizenden gebruikers in Iran hadden weken lang niet door dat hun overheid alle communicatie via Google konden afluisteren. Omdat de certificaten ogenschijnlijk kloppend waren, werd niet duidelijk dat dissidenten risico liepen.

Het is inmiddels de achtste keer dat de Big Brother Awards zijn georganiseerd. Het evenement wil op een ludieke wijze aandacht vragen voor de steeds verder afbrokkelende privacy van burgers. Aan de hand van de ceremonie worden de ergste voorbeelden van privacyschending in Nederland op ludieke wijze voor het voetlicht gebracht