AMSTERDAM - Een moeder in Maleisië zei haar gesneuvelde zoon gedag. Mensen in Manilla legden bloemen voor een slachtoffer aan wie zij hun huizen te danken hebben.

En rouwenden in Tokio stonden voor een stuk staal van de Twin Towers, een herdenking voor de 23 medewerkers van een Japanse bank die de aanslagen van 11 september niet overleefden.

Tien jaar na 11 september 2001 staan regeringsleiders en burgers van allerlei landen stil bij de verjaardag van de ernstigste aanslagen op Amerikaans grondgebied in de geschiedenis.

Maar sommigen, onder wie een voormalige Maleisische premier, grepen de herdenking aan om samenzweringstheorieën over Amerikaanse betrokkenheid bij de aanslagen te herhalen.

NAVO

Op het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel zijn zondag de aanslagen van 11 september 2001 herdacht. Secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen noemde de gebeurtenissen ''de start van een lange winter in de wereldgeschiedenis’’. Maar inmiddels is er door de ''Arabische Lente een nieuw seizoen van hoop voor ons allen’’ aangebroken, zei hij.

Voor de NAVO waren de aanslagen tien jaar terug aanleiding om voor het eerst artikel 5 van het Noord-Atlantisch Verdrag in te roepen. Daarmee werden die een aanval op alle NAVO-bondgenoten. De NAVO raakte daardoor actief in Afghanistan.

Pijn

Voor sommige mensen zal de pijn nooit verdwijnen. In Maleisië werd Pathmawathy Navaratnam zondag wakker in haar huis in Kuala Lumpur. Ze deed wat ze de afgelopen tien jaar elke ochtend heeft gedaan. Ze zei 'goedemorgen' tegen haar overleden zoon.

De 23-jarige Vijayashanker Paramsothy kwam om bij de aanslagen in New York. "Hij heeft zijn leven ten volle geleefd, maar ik kan niet accepteren dat hij er niet meer is", zei Navaratnam. "Ik leef nog, maar ben dood van binnen."

Tokio

In Tokio kwamen nabestaanden bijeen om de 23 medewerkers van de Fuji-bank die de aanslagen op het WTC niet overleefden te herdenken. Twaalf van hen waren Japans. Een voor een legden de familieleden bloemen voor een stuk staal dat deel uitmaakte van het WTC.

Mensen die ten tijde van de aanslagen nog in krotten woonden in Manilla kwamen zondag bijeen met bloemen, ballonnen en gebeden om de Amerikaanse Marie Rose Abad te herdenken. De buurt waar deze mensen nu wonen was ooit een sloppenwijk waar de stank van vuilnis alomtegenwoordig was.

In 2004 bouwde de deels Filipijnse weduwnaar van Marie Rose vijftig nieuwe huizen. De laatste wens van Rudy's omgekomen vrouw, het helpen van arme Filipijnen, ging hiermee in vervulling.

Criticus

De voormalige Maleisische premier Mahathir Mohamad, een overtuigd criticus van het Westen, schreef op zijn blog dat Arabische moslims niet in staat zijn de noodzakelijke 'planning en strategie' voor dergelijke aanslagen te bedenken.

Hij voegde toe dat het 'niet ondenkbaar is' dat toenmalig president George W. Bush heeft gelogen over wie er achter de aanslagen zat.

Beschuldigend

De Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad greep zondag aan om een beschuldigende vinger in de richting van de VS te wijzen. Volgens Ahmadinejad hebben de VS de aanslagen als excuus gebruikt om oorlogen tegen Afghanistan en Irak te beginnen.

De aanslagen waren een 'gecompliceerd en vooropgezet spel' om de emoties van mensen te beïnvloeden en de weg te effenen voor de oorlogen in Irak en Afghanistan, aldus Ahmadinejad. Ook zouden de VS de oorlogen begonnen zijn om de economische problemen in eigen land tegen te gaan.