"Ik voel me verraden", stelt wijkraadsvoorzitter Albert Diederik van de Scheepmakersdijk een week na het besluit van de gemeenteraad om de wijkraden op te heffen. "Ik had verwacht dat er nog wel een referendum zou komen of iets dergelijks. Maar dit is niet democratisch gegaan." Diederik is net als andere actieve wijkradensleden de lucht in geprezen voor hun betrokkenheid. "En dan worden we nu bij het grof vuil gezet."

Het idee achter de transformatie van de wijkraden met ingang van 2024 is dat er meer andere groepen bewoners betrokken moeten worden bij het beleid, meer jongeren en meer mensen met een migrantenafkomst. De huidige wijkraden zouden niet iedereen vertegenwoordigen. Netwerken die over een bepaald thema met elkaar praten, zoals verkeer of groen, vormt dan een wijkplatform waar meer mensen op kunnen inhaken.

Daarbij kijkt Haarlem vooral naar Utrecht, waar dat al is uitgerold. Maar volgens de kritische wijkraadsleden is dat juist onterecht. "De buurten waar dat werkt in Utrecht, is dat gegroeid uit bestaande wijkraden. Dus ik denk niet dat je iets nieuws krijgt op die manier. Maar dan is de zeggenschap, het budget en de spreekbuisfunctie van de wijkraad wel weg gehaald."

Een andere wijkraadsvoorzitter, Jan Geerts, is net bezig met het schrijven van een nieuwsbrief. Want ondanks dat de wijkraad De Vijfhoek, Raaks en Doelen in de binnenstad van Haarlem al bij voorbaat heeft aangegeven per komend 1 januari op te houden, blijft hij gewoon op deze manier zijn buurtgenoten op de hoogte houden. Maar niet meer met een clubje dat 'veredeld zit te koffiedrinken'. Geerts is overtuigd van het nut en noodzaak om de wijkraden op te heffen.

Geerts is al sinds 1981 zijdelings en sinds vier jaar actief lid als voorzitter. Hij heeft de wijkraad zien veranderen. "Het is gammel nu, er is veel verloop. De laatste maanden hou ik de wijkraad overeind." In Haarlems zijn ruim vijftig jaar geleden wijkraden opgezet als verzet tegen 'saneringsplannen' van oude woonwijken. "Zo hebben we het opknappen van 450 huizen in deze wijk gecoacht en hebben we onlangs nog een eigen plan B bedacht om de wijk (dat naast het winkelcentrum aanligt, red.) autoluw te maken."

Maar volgens hem zijn de bewoners niet langer geïnteresseerd in wijkzaken, maar meer op wijkoverkoepelende onderwerpen of juist straatissues. "Zoals de energietransitie, dat gaat stadbreed mensen aan. Of een wachtlijst voor parkeervignetten, dat moet je niet met één wijk bespreken, want dan krijg je het waterbedeffect. Maar het thema 'groen' doet het weer goed op straatniveau. De Korte Houtstraat is wereldberoemd geworden door bewoners die het zelf helemaal hebben aangekleed met planten, struiken en bomen in potten. Maar drie straten verderop interesseert het de bewoners niet zo."

Wim Kleist van de wijkraad Parkwijk-Zuiderpolder/Penningsveer heeft al aardig wat robbertjes gevochten met de gemeenteraad, vooral over de locatie van de verslaafdenopvang Domus+. Volgens de wijkraad en andere buurtbewoners wordt de verslaafdenopvang veel te dicht in de buurt van scholen en van het Reinaldapark waar al veel overlast ervaren wordt. Hij legt de schuld van het niet werkende systeem van wijkraden bij de gemeente zelf. "Wij mochten altijd in dat soort zaken ongevraagd advies geven, maar ze hoorden wel maar luisterden toch al niet. En nu worden we helemaal monddood gemaakt."

Kleist bestrijdt het idee dat in ieder geval zijn wijkraad niet een goede vertegenwoordiging is. "We hebben contact met partijen die zich bezig houden met verkeer, luchtvaart, energietransitie of met Kleurrijk Haarlem."

Hij is nog strijdbaar over het komende jaar, ondanks zijn 'uiterste teleurstelling'. "We moeten de koppen bij elkaar steken. Ik ken wijkraadsvoorzitters van bijvoorbeeld Meerwijk, die het beu zijn om te vechten tegen de bierkaai (over de herinrichting van de straten in die wijk en het verdwijnen van parkeerplaatsen door nog maar aan een zijde vakken aan te brengen, red.). "
En ik heb zelf ook al paar keer gedacht 'Waar ben ik in godsnaam mee bezig?' Want wat je ook zegt, het wordt onder het tapijt geschoffeld. Maar toch zit het in mij om tot het uiterste te vechten."

Albert Diederik van de Scheepmakersdijk klinkt moedeloos. "Natuurlijk wil ik nog wel meepraten, maar ik ben niet hoopvol gestemd." De wijkraad, die als voorbeeld geldt als spreekbuis tussen bewoners en gemeente over zaken als de ontwikkelingen van de voormalige gevangenis De Koepel, heeft zoals elk jaar in april de jaarvergadering en wisselt dan van leden. "Maar dat is zinloos. Waarom zouden we nog voor zoete koek meedoen?"

Als één van de weinigen ziet Jan Geert dus de ontwikkeling positief. "De andere wijkraden staan wat mij betreft te negatief in de wedstrijd. En het is natuurlijk ook een geldkwestie", stelt Geerts vast. "Want met die 6.000 euro per wijkraad per jaar kan je ook het Leefbaarheid- en Initiatiefbudget vullen. Daar kan iedereen met een goed idee terecht."

En daar zit de bottleneck volgens Diederik. "Niet iedereen weet de weg naar de gemeente en de ambtenaren. Heel veel kunnen die stap niet zettend, die zijn niet mondig genoeg."