"Het is bedrog in een potje", zegt Catherine de Jong, secretaris van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. "Van alle homeopathische middelen kun je met zekerheid zeggen dat er geen effectief werkende stoffen in zitten. Terwijl homeopaten wel ongegronde gezondheidsclaims doen."

Ook volgens Bart van den Bemt wijzen logica en medisch onderzoek uit dat homeopathische middelen geen effect kunnen hebben. Van den Bemt is apotheker, klinisch farmacoloog en bijzonder hoogleraar Personalized Pharmaceutical Care aan het Radboudumc.

"Het uitgangspunt van homeopathie is dat je de klachten van een ziekte moet bestrijden. Dat doe je door het toedienen van een zeer kleine hoeveelheid stof die normaal gesproken dezelfde symptomen oproept als de ziekte", legt Van der Bemt uit.

"Dit doen homeopaten door de ziekteveroorzaker in stappen van tien te verdunnen en goed te schudden. Dat noemen ze potentiëren. Het verdunnen zou de klachten verhelpen."

De gedachte is dat het middel in geneeskracht toeneemt als de concentratie van de stof steeds lager wordt. Maar na meerdere keren met factor tien verdunnen blijft er weinig tot niets over, zegt Van der Bemt.

"Homeopaten geloven dat het oplosmiddel een geheugen heeft en zich dus kan herinneren wat erin heeft gezeten", vervolgt de bijzonder hoogleraar. "Maar dat is nog nooit goed aangetoond."

Volgens De Jong hebben homeopaten geen kaas gegeten van wetenschap. "Ze hebben in ieder geval niet goed opgelet bij scheikunde. Als je een stof verdunt, wordt die minder sterk. Ga je bier verdunnen, dan word je ook minder snel dronken."

"Homeopaten zijn vaak aardige, charismatische en vriendelijke mensen", zegt De Jong. "Daarbij hebben ze altijd een positieve boodschap en gebruiken ze termen als veilig en natuurlijk. Het is volgens hen zachte geneeskunde, zonder bijwerkingen."

Dat ziet ook Van den Bemt. "Mensen willen graag een oplossing als ze lichamelijk of geestelijk klachten hebben. Ze willen iets doen en houden niet van afwachten."

Het kan zijn dat reguliere zorgverleners zeggen dat je net zo goed kunt afwachten tot de klachten over zijn omdat er geen geschikte behandeling is en de klachten uit zichzelf genezen. Voor veel mensen voelt dat niet als actie ondernemen, denkt Van den Bemt. "Door het gebruik van een homeopathisch middel krijgen zij dat gevoel wel."

Volgens De Jong kunnen er drie dingen gebeuren na het slikken van een homeopathisch middel. "Je klachten worden erger, ze worden beter of je blijft je hetzelfde voelen. Goed om te weten is dat homeopaten het als een positief teken zien als iemands situatie verslechtert. Dat is een teken dat je reageert op het middel en dat het werkt."

Maar iets als een griep heeft nou eenmaal een natuurlijk beloop. Je voelt je eerst slecht, na een aantal dagen ga je je iets beter voelen en na pakweg een week kom je er langzaam weer bovenop. Slik je halverwege dit proces een homeopathisch middel en ga je je daarna beter voelen, dan is het volgens De Jong onzin dat toe te schrijven aan dat middel.

Van den Bemt noemt het een placebo-effect. "Ook al zitten er geen werkzame stoffen in zo'n middel, toch zijn er mensen die zeggen iets te voelen." De Jong vergelijkt het met het eten van kippensoep tijdens een verkoudheid: "Je voelt je even beter, maar op het gebied van je gezondheid verandert er niks."

Bij de drogist liggen de schappen vol met homeopathische producten. De Jong zegt er niks op tegen te hebben als mensen daar de voorkeur aan geven. Het kwalijke is volgens haar de boodschap dat deze producten een geneeskundige werking hebben, terwijl dat niet zo is.

Van den Bemt denkt ook dat het verder wel meevalt met de negatieve gevolgen. "Het middel werkt weliswaar niet, maar heeft ook geen bijwerkingen."

Hij plaatst wel een kanttekening: "Als iemand tegen hoofdpijn een homeopathisch middel slikt, is dat niet zo erg. Dat is wel anders als het gaat om een serieuze aandoening als kanker."