De Landelijke DipDag is een idee van marathonloper, ademhalingsexpert en koudwaterdipper Koen de Jong. Hij schreef een boek over koudwatertraining met 'The Iceman' Wim Hof, bekend van wereldrecords in koude baden en rennen in een onderbroek op een besneeuwde berg.

"Ik had eerst een hekel aan de kou, maar na een poosje trainen merkte ik wat het met me deed. Nu dip ik wekelijks met een groepje. Daardoor kwam ik op het idee op mijn website een kaart te maken, waarop je ervaren koudwaterzwemmers kunt vinden om mee te oefenen."

Er staan nu zeshonderd locaties op de kaart. Volgens De Jong neemt de populariteit van koudwaterzwemmen toe, ook tijdens de vorst. "Ik stond toen in de rij voor mijn eigen wak." Zelf merkt hij een enorme impact van koudwatertraining op zijn energie en stemming. "Het is antistress en voor zoveel dingen goed. Daarom wil ik het promoten."

Hoe goed is koud water? Huisarts Monique Tjon-A-Tsien besloot zich te specialiseren in de effecten van koud water. Ze werd opgeleid door Hof en volgt de studies erover op de voet. Zelf dipt ze wekelijks met een groep in de zee bij Kijkduin, wat haar "fitter, mentaal blijer en en krachtiger maakt".

"De voordelen zitten, paradoxaal genoeg, in de stressreactie die je lijf op koud water geeft", zegt ze. "Je lichaam schrikt als je het water in gaat: je bloeddruk en je ademhaling worden hoger. Alles om de temperatuur omhoog te laten gaan. Daar moet je rustig doorheen zien te ademen. Zo gaat alles weer 'uit' en mag er ontspanning komen. Dan komen er allerlei geluksstofjes vrij: endorfine, dopamine, serotonine."

Deze kortstondige stress is volgens haar goed, omdat "je ook weer kan afschakelen". "Dat is wat anders dan de chronische stress in veel van onze levens." Er is inderdaad recent onderzoek dat wijst op minder stress bij mensen die de Wim Hof-training doen.

Een korte koudeprikkel kun je ook bereiken met koud douchen. Het hoeft niet extreem - en dat is ook lang niet altijd goed, zegt Tjon-A-Tsien. "Voor beginners is tien tot dertig seconden blootstelling aan kou goed. Als je getraind bent, kun je het opschroeven naar een paar minuten. Meer is niet nuttig."

Ook moet je er niet aan beginnen als je zwanger bent, een slechte weerstand hebt, lijdt aan hart- of longproblemen, ziek bent of een ernstige angststoornis hebt. "En wanneer je weinig vet hebt, zou ik maar voor tien seconden gaan. Bijvoorbeeld bij het douchen. Andere goede beginnerstips zijn je voeten kort in een ijsbadje doen, je benen koud afspoelen of even blootsvoets buiten staan."

Hoe meer vet je hebt en hoe sportiever en getrainder je bent, hoe beter de kou te verdragen is. "Maar iedereen heeft een goede warming-up nodig en iemand om samen mee te oefenen."

Of koudetraining ook een rol speelt bij een hogere weerstand en minder snel ziek worden, is wetenschappelijk niet bewezen. Wel is er een invloed op het immuunsysteem. Dat blijkt uit onderzoek van het Radboudumc in Nijmegen. Dat onderzocht de afweerreactie van groepen mensen die de Wim Hof-training hadden gevolgd en een groep die dat niet had gedaan na het inspuiten van een dood bestanddeel van een bacterie.

"We vonden daar dat de hoeveelheid ontstekingsstoffen in het bloed van de Wim Hof-groepen veel kleiner was", vertelt onderzoeker Matthijs Kox. "Ook hadden ze minder griepachtige symptomen. Een van de groepen had alleen de Wim Hof-ademhalingstraining gedaan, een andere zowel de ademhaling als blootstelling aan kou. Ademhaling had de meeste invloed op het immuunsysteem, de kou versterkte het effect."

Kox benadrukt dat uit de resultaten bleek dat het immuunsysteem afgeremd kan worden, niet 'versterkt'. "Die remming kan nuttig zijn bij mensen met een overactief immuunsysteem, zoals bij auto-immuunziekten. Denk aan reuma en de ziekte van Crohn. Daar willen we meer onderzoek naar doen. Verder is het mentale aspect van een frisse duik heel groot."