Met de Kerst in aantocht kunnen de reclamespotjes niet ontbreken. De nostalgie, het geluk en de gezelligheid die ervan afspatten kunnen voor de een herkenbaar zijn, terwijl ze bij de ander juist gevoelens van eenzaamheid oproepen.

"Het is niet zozeer dat de eenzaamheid tijdens de feestdagen groter is", zegt Anja Machielse, hoogleraar Humanisme en Sociale Weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek. "Maar het kunnen wel momenten zijn waarop de eenzaamheid sterker voelbaar is."

Eenzaamheid tijdens de feestdagen kan verschillende oorzaken hebben. "Als je bijvoorbeeld net iemand verloren hebt, kan het emotioneel zijn als die persoon ontbreekt aan het kerstdiner", zegt Machielse.

Niet alleen ouderen kunnen zich extra eenzaam voelen tijdens de feestdagen. Volgens Jeannette Rijks, deskundige bij het Eenzaamheid Informatie Centrum, piekt de eenzaamheid rond het negentiende levensjaar. Rijks ontwikkelde vanuit haar achtergrond in de psychologie een theorie en aanpak voor eenzaamheid.

"Eenzaamheid tijdens of na de feestdagen is niet alleen een probleem bij oudere mensen", zegt ze. "Jongeren kunnen zich tijdens de Kerst ook eenzaam voelen, doordat ze bijvoorbeeld door de coronatijd moeizaam nieuwe vriendschappen sloten of relaties begonnen. Wanneer dit gevoel langdurig aanhoudt, heeft dit effect op het brein."

Een andere vorm van eenzaamheid, die mogelijk merkbaarder is rondom de feestdagen, is existentiële eenzaamheid. "Je kunt nog met zoveel vrienden een kerstborrel of kerstdiner hebben maar je toch eenzaam voelen, omdat de verbinding ontbreekt", zegt Machielse. "Bijvoorbeeld doordat je het gevoel hebt dat je jezelf niet kunt zijn of dat je er niet bij past."

Wanneer eenzaamheid na de feestdagen langdurig aanhoudt, heeft dit een negatief effect op de hersenen. "Door de eenzaamheid word je bang om met andere mensen te praten", geeft Rijks aan. "Hierdoor kan het zijn dat je gezichtsuitdrukkingen verkeerd interpreteert en het contact met anderen niet meer als prettig, maar als vervelend ervaart."

Dit heeft ook effect op de hormonen. "Je maakt geen gelukshormonen meer aan op het moment dat je contact hebt met anderen", zegt Rijks. "Er verdwijnen allerlei verbindingen in de hersenen die ervoor zorgen dat je sociaal kunt zijn. Eenzaamheid versterkt zichzelf."

Eenzaamheid tijdens de kerstdagen kun je volgens Machielse beperken door na te gaan wat je precies mist. "Het kan zijn dat je het mist om met de hele familie samen te zijn", geeft de hoogleraar aan. "Het kan ook zijn dat je het mist om een praatje te maken en te winkelen, omdat iedereen binnen zit en alles dicht is."

Voor beide situaties zijn oplossingen te bedenken. "Wanneer je het samenzijn mist, kun je altijd kijken of je kunt aanschuiven bij een kerstdiner in het buurthuis", zegt Machielse. "In het geval van je loopje missen en boodschappen doen, kun je een andere activiteit bedenken om jezelf bezig te houden."

Rijks geeft aan dat het belangrijk is om het heft in eigen handen te nemen en de eenzaamheid al voor de kerstdagen bespreekbaar te maken.

"Leg van tevoren al contact en spreek iets af rondom de feestdagen", zegt de eenzaamheidsdeskundige. "Je moet zelf in actie komen, vooral als het langdurig aanhoudt. Een coach, psycholoog of therapeut kan je hierbij helpen."