"Aften kunnen ontstaan aan de binnenkant van de lippen, wangen, op het gehemelte of onder de tong", zegt Jeroen Jansen, maag-darm-leverarts bij het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) in Amsterdam. "Ze hebben een rode ontstoken rand en ontstaan meestal uit kleine blaasjes."

Volgens Jansen verschijnen aften meestal alleen of in grote aantallen bij een verminderde weerstand, bijvoorbeeld tijdens de menstruatie, slechte mondhygiëne of door stress. Ze kunnen ook ontstaan door op de tong of de binnenkant van de wang te bijten. Bij mensen boven de veertig jaar komen ze minder voor.

Sommige mensen hebben vaker last van aften. "Bijvoorbeeld patiënten met chronische darmaandoeningen", legt Jansen uit. "Zoals mensen met een glutenintolerantie (coeliakie) of de ziekte van Crohn. Daar kunnen de zweertjes een uiting van zijn."

Ook mensen met kanker die behandeld worden met chemotherapie kunnen er sneller last van hebben. "Verder kunnen aften bij mensen met deze ziekte ook een bijwerking zijn van het medicijn fentanyl", zegt Jansen. "Dat is een morfineachtige pijnstiller die wordt voorgeschreven bij langdurige, hevige pijn."

Aften kunnen volgens tandarts Maaike Schutjes ook ontstaan bij lichte beschadiging van het tandvlees door te poetsen met een harde of versleten tandenborstel. Ook kunnen ze ontstaan door scherpe, zure of kruidige voedingsmiddelen te eten.

"In een enkel geval kan het ook komen door een slecht passend kunstgebit of een scherpe rand aan een kies", legt Schutjes uit. "De tandarts kan het kunstgebit dan passend maken of de randjes van de kies gladmaken."

Aften verdwijnen meestal vanzelf weer. "Dat duurt ongeveer een tot twee weken", licht Jansen toe. "Meestal geldt: hoe groter het zweertje, hoe langer de genezing. Vaak hebben ze een doorsnede van een paar millimeter. Soms zijn ze heel hardnekkig en komen ze steeds terug."

Wanneer de aften erg veel pijn doen, kunnen ze verdoofd worden met een gel waar lidocaïne in zit. "Je doet de gel op een wattenstaafje en je stipt hiermee de aft aan", zegt de maag-lever-darmarts. "Het middel verdooft het zweertje direct tot binnen een half uur, waardoor eten makkelijker gaat. De gel helpt alleen tegen de pijn en zorgt niet voor snellere genezing."

Hoe pijnlijk en vervelend de zweertjes ook zijn, raak ze absoluut niet aan. "Het kapot maken van de blaasjes verergert de klachten", benadrukt Jansen. "Bijt de blaasjes ook niet stuk. Hierdoor ontstaan er nieuwe blaasjes en wondjes. Ze zijn uitermate pijnlijk, maar niet bedreigend voor de gezondheid en ook niet besmettelijk."

Aften kunnen voorkomen worden. "Zorg allereerst voor een goede weerstand", zegt Schutjes. "Gebruik daarnaast een tandpasta zonder SLS (schuimend ingrediënt). Dit kan ervoor zorgen dat je makkelijker aften krijgt. Vermijd zure, kruidige of scherpe voedingsmiddelen."

Wanneer aften regelmatig terugkomen en daarbij ook sprake is van maag- of darmklachten, raadt Janssen aan om dit met de huisarts te bespreken. De tandarts raadplegen wordt aangeraden wanneer de oorzaak van de aften bij de tanden of het kunstgebit ligt, of als ze na twee weken niet vanzelf zijn weggetrokken.