Wat maakt mindfulness gezond?

"Verschillende dingen. Mindfulness is een vorm van aandachtstraining: je oefent om met volle aandacht aanwezig te zijn in het hier en nu. Daarmee biedt het tegenwicht aan piekeren en andere negatieve emoties, zoals twijfel en spijt."

"Als we piekeren gaat dat namelijk vaak over het verleden of over de toekomst. Hadden we in een bepaalde situatie niet beter anders kunnen handelen? Wat als dit of dat gebeurt? Komt het allemaal wel goed? Wie aanwezig kan zijn in het moment houdt zich slechts bezig met wat er ís, niet wat geweest is, wat had kunnen zijn of wat er mogelijk nog aan komt."

Welke gezondheidseffecten zijn er nog meer?

"Bij mindfulness kijk je met een open blik naar wat zich op dit moment aandient: je laat gedachten en gevoelens toe, je observeert ze, maar verbindt er in eerste instantie geen conclusies aan. Dat is goed voor ons, omdat we soms geneigd zijn ons te vereenzelvigen met gedachten en gevoelens. Door met iets meer afstand te kijken, leer je dat je er niet mee samenvalt: je hébt depressieve gedachten, je bént ze niet. Gedachten en emoties komen en gaan. Als je dat ziet, raak je er minder door overspoeld of meegesleept."

"Het vermindert angst en depressie. Je krijgt inzicht in de manier waarop je gewoonlijk omgaat met problemen. Je leert dat sommige gedachten en patronen niet behulpzaam zijn. Door niet primair te reageren, kun je reageren op een manier die behulpzamer is. Bijvoorbeeld door milder te zijn voor jezelf én je omgeving. Het helpt ook om te filteren."

Waarom is filteren belangrijk?

"We krijgen veel voor onze kiezen. Sociale media, het nieuws… We worden de hele dag door bestookt met informatie. Om daar niet in te verdrinken, is het belangrijk onderscheid te kunnen blijven maken tussen wat belangrijk voor je is en wat niet. Waar je je aandacht en energie in wilt steken en waarin niet. Mindfulness geeft kalmte en inzicht. Het is een remedie tegen burn-out."

Maakt mindfulness dan gelukkig?

"Zo zou je het ook kunnen noemen. Geluk hangt samen met in het hier en nu kunnen zijn. Genieten van wat er nu is en aandacht hebben voor wat je aan het doen bent, hebben een positief effect op ons geluksgevoel. Het helpt ons om stil te staan bij onszelf en dankbaar te zijn voor kleine dingen. Maar ook om stil te staan bij een ander, mee te voelen met andermans lijden of iets voor een ander te doen. Ook dat maakt gelukkiger."

Wordt dit gezondheidseffect door wetenschappelijk onderzoek onderschreven?

"Zeker. Uit Amerikaans onderzoek bleek bijvoorbeeld dat meditatie mogelijk iets verandert in de 'bedrading' van de hersenen. De activiteit in de prefrontale cortex, een deel van de hersenen in ons voorhoofd, zou er sterker van worden. Daarnaast is er een verschuiving van activiteit van de rechter- naar de linkerhersenhelft en daarmee ga je van een alerte gestreste modus naar een staat van acceptatie."

Waar kun je terecht als je wilt beginnen?

"De website van de VMBN kan je de weg wijzen. Ook op de site van ons onderzoekscentrum staan verschillende mindfulnessoefeningen en geleide meditaties."

Anne Speckens is als hoogleraar psychiatrie verbonden aan de Radboud Universiteit en is oprichter van het Radboudumc Centrum voor Mindfulness.