Een neusspray is je beste vriend als je een verstopte neus hebt. "Bij een verstopping zijn de neusslijmvliezen opgezwollen. Door het spuiten van neusspray slinken deze vliezen en kun je weer vrij ademen", zegt apotheker Annemieke Horikx, verbonden aan beroepsvereniging KNMP.

In veel neussprays zit xylometazoline of oxymetazoline, vaak verkocht onder de merknaam Otrivin of Nasivin. Door die werkzame stoffen kun je direct beter door je neus ademen. Beide middelen hebben invloed op de bloedvaatjes in de neus: die trekken samen, waardoor er in de neus meer ruimte komt om langs te ademen. "Deze middelen werken voor een korte periode heel goed", zegt Horikx.

Maar het is belangrijk dat je de neusspray niet te lang gebruikt. "Als je die meer dan zeven dagen gebruikt, word je afhankelijk van de neusspray en raakt je neusslijmvlies beschadigd", zegt Horikx.

Jeroen Jansen, als kno-arts verbonden aan het LUMC, wijst op het zogenoemde reboundeffect: "Je bloedvaten raken gewend aan het stofje. Je slijmvliezen worden daardoor juist steeds dikker, waardoor je neus nog sneller vol zit en je steeds vaker neusspray nodig hebt om ervan af te komen."

Neusspray is dan ook met name symptoombestrijding. "Als je verkouden bent en daardoor een verstopte neus hebt, zorgt neusspray er niet voor dat die verkoudheid weggaat", zegt Jansen. Zolang de oorzaak van je verkoudheid niet verdwijnt, blijf je een verstopte neus hebben.

Bovendien heeft langdurige gebruik ook een psychologisch effect: "Je raakt eraan gewend dat je neus helemaal open is, terwijl dat helemaal niet de natuurlijke toestand van de neus is", zegt Jansen.

"Het is goed om een beetje weerstand te voelen bij het inademen. Als je eraan gewend raakt dat je neus helemaal open is, denk je dat dit normaal is en vind je het vervelend dat je neus een beetje verstopt zit." Daardoor ga je alsnog steeds meer neusspray gebruiken.

Er zijn een aantal methoden om te stoppen met overmatig neusspray gebruik. "Je kunt cold turkey stoppen", zegt Horikx. "Je zult dan de eerste paar dagen merken dat je neusslijmvlies aanvoelt alsof je ontzettend verkouden bent. Andere mensen adviseren om het gebruik langzaam per neusgat af te bouwen."

Op die manier spray je eerst alleen het ene neusgat en daarna alleen het andere. Hierdoor wordt de stap om uiteindelijk volledig te stoppen minder groot.

Bij beide methoden zal je last hebben van bepaalde ontwenningsverschijnselen. Horikx: "Je neusslijmvlies vraagt zich namelijk af waar het stofje xylometazoline blijft." Ga er wel van uit dat het een kwestie van lange adem is. Het kan namelijk maanden duren voordat je neus is hersteld. Als het zelf niet lukt om te stoppen met neusspray, vraag dan je huisarts of een kno-arts om hulp.

Als je neus langere tijd verstopt is, wat moet je dan doen? "Doe dan bijvoorbeeld nader onderzoek naar je omgeving", zegt Horikx. "Misschien zweeft er een stof die een allergische reactie oproept." Ook zijn er neussprays zonder het stofje xylometazoline te vinden. Die kun je langere tijd gebruiken.

Zorg er vooral voor dat je niet afhankelijk wordt van de neusspray. Hou je aan de richtlijnen op de bijsluiter: niet langer dan zeven dagen achtereen en niet vaker dan twee of drie keer op een dag. Jansen: "Neusspray is fantastisch, maar neemt uiteindelijk niet de oorzaak van je verstopte neus weg."