De slaapcyclus bestaat uit vier fases: de inslaapfase, lichte slaap, diepe slaap en de remslaap, legt neuroloog-somnoloog Gert Jan Lammers uit. Hij is hoogleraar slaapgeneeskunde aan het LUMC en medisch hoofd van de Slaap-Waakcentra van SEIN.

"Vooral tijdens de remslaap droom je. Rem staat voor rapid eye movement. Je ogen gaan dan sneller bewegen en je hersenen zijn dan weer net zo actief als overdag. Op dat moment ontstaat er een reeks van gevoelens, emoties, gedachten, beelden en geluiden, die we identificeren als dromen. Je lichaam rust volledig uit, terwijl je hersenen keihard werken. Vandaar dat je dit ook wel paradoxale slaap noemt."

Waarom we dromen, is wetenschappelijk niet bewezen. "In essentie weten we dat niet", zegt Lammers. "Maar dromen is belangrijk voor emotionele verwerking. Alleen is daarbij de exacte rol van droomervaringen niet duidelijk."

Gz-psycholoog en slaapexpert Arina de Vries van Praktijk Slaaplekker onderschrijft dit. "We zien een verband tussen wat we overdag meemaken en wat we 's nacht dromen", legt de slaapexpert uit. "Je droomt nooit helemaal precies wat je overdag hebt meegemaakt. Het zijn eerder snapshots. Die herhaal je in je dromen en daar voeg je associaties met andere ervaringen aan toe."

"Daardoor heb je soms ook bizarre, levendige dromen en nachtmerries. Sommige mensen hebben lucide dromen. Zij zijn zich er dan van bewust dat ze dromen en kunnen dan zelfs de inhoud van de dromen bepalen."

Anders dan gedacht droomt iedereen elke nacht. "Bij baby's bestaat 50 procent van de slaap uit dromen", licht Lammers toe. "Bij volwassenen ligt dat lager, daar bestaat ongeveer 20 tot 25 procent van de slaap uit dromen. Het is dus uitermate onwaarschijnlijk dat deze mensen niet dromen. Ze worden vermoedelijk nooit wakker uit een droom en weten het daarom niet."

Dromen onthoud je vaker niet dan wel. "Je onthoudt ze niet, omdat je geheugen als het ware uitgeschakeld is tijdens je droomslaap", zegt Lammers. "Als je de droom opschrijft of als je direct bij het wakker worden doordenkt over de droom, dan kun je daar wel herinnering aan hebben en soms houden."

Dromen die we liever niet onthouden, zijn nachtmerries. Zo'n 70 procent van de volwassenen heeft weleens een nachtmerrie waarin thema's als overleven, veiligheid en bedreiging een rol spelen, zegt Lammers.

"Nachtmerries kunnen een negatieve impact hebben op je slaap en het functioneren overdag", vertelt De Vries. "Mensen krijgen namelijk vaak angst om te gaan slapen, waardoor slaaptekort ontstaat. Ook hebben zij overdag vaak last van wat zij in de nacht hebben gedroomd."

Volgens de slaapexpert zijn er een aantal dingen die je kunt doen tegen nachtmerries. Zo is het goed om stil te staan bij waar ze vandaan komen. "Nachtmerries zijn een van de kernsymptomen van een posttraumatische stressstoornis. Het is dan ook goed om na te gaan of er wellicht sprake is van een trauma. Bij volwassenen zijn nachtmerries vaak een herhaling van hetgeen ze hebben meegemaakt. Bij kinderen is dat vaak niet het geval en juist daarom ook moeilijker te duiden."

Daarnaast kun je ook werken met de verbeelding. Dit kan met of zonder een psycholoog. "Hierbij wordt de nachtmerrie uitgeschreven of voor ogen gehaald, waarna een alternatief einde wordt verzonden", legt De Vries uit. "Overdag wordt vervolgens geoefend met het inbeelden van de droom met het nieuwe einde. Dit kan je zelf ook doen."

Je avondroutine en bed- en slaapritueel kunnen, net als de mate van stress en gebeurtenissen van overdag, van invloed zijn op je slaap en dus op je dromen. Een volwassen mens heeft gemiddeld 7,5 uur slaap nodig om goed mentaal en lichamelijk uit te rusten.

"Hoe meer je overdag meemaakt, hoe groter de kans dat je levendige dromen en nachtmerries krijgt", zegt De Vries. "Die kans kun je verminderen door 's avonds goed te ontspannen. De belangrijkst methode hiervoor is offline gaan, buiten bewegen of sporten en in een positieve stemming naar bed gaan. Je kunt prima een boek lezen of muziek luisteren voordat je gaat slapen, maar lees dan geen horrorboek en luister geen Rammstein."