Een onlangs uitgebracht rapport van de WHO liet zien dat zes op de tien Europeanen te zwaar zijn. In Nederland heeft meer dan de helft van de volwassen overgewicht. Overgewicht of obesitas wordt gemeten aan de hand van de BMI (body mass index). "Een gezond BMI ligt tussen de 18,5 en 25", vertelt Gijs Goossens.

Goossens doet onderzoek naar obesitas aan het Maastricht UMC+. "Bij een BMI tussen de 25 en 30 is er sprake van overgewicht, bij een BMI van boven de 30 van obesitas."

"Over het algemeen geldt: hoe hoger de BMI, hoe groter de kans dat iemand gezondheidsproblemen ontwikkelt", zegt Goossens. Er zijn wel situaties waarin de BMI een verkeerd beeld kan geven. Denk aan iemand die veel krachttraining doet, zoals een bodybuilder, waarbij een grote spiermassa ervoor zorgt dat iemand zwaarder kan zijn en dus een hoger BMI heeft, terwijl hij of zij niet ongezond is."

"Omdat de BMI niet alles zegt, is het ook belangrijk om te kijken waar het vetweefsel is opgeslagen. Vooral te veel buikvet brengt gezondheidsrisico's met zich mee", laat Goossens weten. "Er zijn situaties waarbij iemand met een gezond BMI, maar met relatief veel buikvet een hoger risico heeft op chronische aandoeningen dan iemand met overgewicht en weinig buikvet bij wie het vet met name opgeslagen is in het onderlichaam, zoals de dijen en billen."

"De omtrek van je buikvet kun je zelf meten", zegt Martijn Katan, emeritus hoogleraar Voedingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam. "Pak een meetlint en meet je middelomtrek tussen je heupbotten en ribben. Voor vrouwen is tot 80 centimeter gezond en voor mannen tot 94 centimeter."

Vrouwen die meer dan 88 centimeter meten en mannen die meer dan 102 centimeter meten hebben een verhoogd risico op onder meer diabetes type 2, hartaandoeningen, galstenen, gewrichtspijn en bepaalde soorten kanker.

Gevraagd naar de oorzaken van overgewicht en obesitas wil Goossens benadrukken dat er verschillende factoren zijn die meespelen. "Een ongezonde leefstijl, die mede wordt gevoed door een ongezonde leefomgeving, speelt een belangrijke rol. Maar andere factoren, zoals stress, onvoldoende slaap en het gebruik van bepaalde medicatie, kunnen ook bijdragen aan een toename van het lichaamsgewicht."

Goossens hoort vaak dat men bij mensen met overgewicht denkt: beweeg gewoon wat meer en eet wat minder. "Die vooroordelen, bijvoorbeeld over een gebrek aan discipline, komen voort uit misverstanden en een gebrek aan kennis, en dragen bij aan het stigma rondom obesitas."

"Dat brengt met zich mee dat mensen met obesitas minder snel de juiste zorg zoeken die soms nodig is", zegt Goossens. "Verder is het zo dat dit stigma bijdraagt aan een verhoogde kans op mentalegezondheidsproblemen. Ook onder zorgprofessionals is het daarom van belang dat zij meer kennis opdoen. Als een zorgverlener slechts meegeeft dat iemand gewoon meer moeten bewegen en minder moet eten, denkt die persoon de volgende keer wel twee keer na voordat hij of zij besluit nogmaals aan te kloppen voor hulp."

Verder is volgens Goossens een meer gepersonaliseerde aanpak nodig. "Oorzaken van obesitas en aan overgewicht gerelateerde complicaties kunnen per persoon verschillen. Als we het 'waarom' beter begrijpen, kunnen we gerichter te werk gaan bij het plan van aanpak. Daarnaast moeten we echt wat doen aan het stigma, waardoor mensen met obesitas eerder de juiste zorg zoeken én ontvangen."

Nog belangrijker is dat de overheid ongezonde dingen uit de samenleving verwijdert, zegt Katan. "Maak autorijden moeilijker en fietsen en lopen makkelijker. Vervang bijvoorbeeld parkeerplaatsen door fietspaden." Verder vindt Katan dat reclames waarin ongezonde producten worden aangeprezen aan banden moeten worden gelegd.

Ook is het volgens de hoogleraar niet uit te leggen dat Nederland in tegenstelling tot veel andere landen nog steeds geen frisdranktaks heeft ingevoerd. Dat inzetten op eigen verantwoordelijkheid niet werkt, lijkt steeds meer door te dringen, zegt Katan. "Op dit moment is de verleiding op veel plekken te groot om toe te geven aan goedkope, lekkere ongezonde producten."

En dat terwijl een gezonde leefomgeving helpt bij het handhaven van een gezonde leefstijl. Goossens: "Maak gezonde producten zoals groente en fruit goedkoper, vervang frisdrankautomaten door watertappunten en verbied fastfoodketens binnen een straal van een paar kilometer rondom scholen, om maar een aantal mogelijkheden te noemen."