Wat is parkinson eigenlijk?

"Parkinson is een hersenaandoening waarbij een groep cellen in de zwarte kern van de hersenen beschadigd raakt en afsterft. Daardoor kunnen ze geen dopamine meer aanmaken, een stof waarmee hersendelen met elkaar communiceren. Dat zorgt ervoor dat signalen minder goed worden doorgestuurd: de automatische piloot gaat haperen."

"Daardoor verdwijnt de soepelheid uit het bewegen en ontstaan bewegingsklachten zoals trillen, stijfheid, traagheid en soms een 'strak' gezicht. Maar ook 'onzichtbare' symptomen, zoals een depressie, trager denken, slechter slapen, of incontinentie."

Vanaf welke leeftijd komt het voor?

"Veel mensen denken dat parkinson een oudemensenziekte is, maar 30 procent van de patiënten is jonger dan 65 jaar. Het aantal dertigers en veertigers met parkinson groeit enorm. De totale groei is zo groot dat we kunnen spreken van een pandemie. Het is de snelst groeiende hersenaandoening ter wereld. Parkinson groeit sneller dan bijvoorbeeld beroertes of alzheimer."

Waardoor komt het zo veel meer voor?

"Enerzijds doordat we gemiddeld ouder worden. Maar er is meer aan de hand. Luchtvervuiling en bestrijdingsmiddelen spelen een grote rol. Veel boeren die met bepaalde bestrijdingsmiddelen werken of hebben gewerkt, krijgen parkinson. In Frankrijk komt het om die reden relatief veel voor onder wijnboeren. Ook omwonenden van akkers hebben een verhoogd risico. Uiteindelijk treft de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen iederéén. Want ze komen terecht in ons eten."

Hoe weet je of je parkinson hebt?

"De eerste symptomen zijn voor iedereen anders, maar vaak begint het met een trillende hand, vooral in rust. Een klassiek symptoom is bradykinesie: tragere en kleinere bewegingen. Dat uit zich bijvoorbeeld in een handschrift dat groot begint en steeds kleiner en priegeliger wordt."

"Ook 'dromen uitleven' kan duiden op parkinson: wanneer tijdens de REM-slaap, de droomfase, niet alleen de ogen bewegen maar het hele lichaam mee gaat doen. Mensen die hier last van hebben, hebben een aanzienlijke grotere kans op de ziekte."

Valt er iets tegen de ziekte te doen?

"Er wordt wereldwijd gezocht naar behandelmethoden. Helaas is parkinson nog niet te genezen, maar symptomen effectief onderdrukken, lukt vaak jarenlang wel. Juist omdat parkinson ongeneeslijk is, moeten we er alles aan doen om het risico te verkleinen."

Kunnen we zelf iets doen?

"Uit recent onderzoek blijkt dat sporten zeer waarschijnlijk een remmende werking op het ziekteproces heeft. Mensen die hun hele leven veel hebben gesport, hebben minder kans op parkinson. In een van onze studies bleek dat de hersenen van sportende proefpersonen met parkinson níét krimpen en die van niet-sportende proefpersonen wél. Bovendien zorgt sporten voor nieuwe uitlopers tussen beschadigde hersendelen en de hersenschors: het brein past zich aan. Ga minstens drie keer per week een half uurtje sporten."

"Ook een paar koppen koffie per dag en het mediterrane dieet lijken een beschermende werking te hebben. Kies voor onbespoten voeding, was groente en fruit zorgvuldig en voorkom zoveel mogelijk blootstelling aan bestrijdingsmiddelen of andere giftige stoffen in je omgeving."

Bas Bloem is hoogleraar neurologie bij het Radboudumc, oprichter van het Radboudumc Expertisecentrum voor Parkinson & Bewegingsstoornissen en auteur van het boek De Parkinsonpandemie.