Hoe ongezond is de obsessie met gezond eten? 'Niemand mag mijn eten maken'

Rond haar 23e had Kanon last van terugkerende blaasontstekingen. Een dieet van minder suiker en gist moest dat probleem verhelpen. Als bijgevolg viel ze 10 kilo af. "Ik kreeg opeens heel veel complimenten", vertelt Kanon. "In een tijd waarin relaties en vriendschappen moeizaam gingen en mijn zelfbeeld langzaam afbrokkelde, was dat fantastisch. Kennelijk was ik dus tóch ergens goed in."

Steeds vaker ging ze naar de sportschool en inmiddels slaat ze geen dag over. Alle sportminuten worden strikt geteld. Uit eten gaan is geen ontspanning, maar een horroruitje dat ze het liefst vermijdt. Op vakantie gaan is niet eens een optie. "Wat ga ik daar eten? Niemand, maar dan ook niemand mag mijn eten maken."

Het is Kanons droom om gastlessen te geven op scholen en sportscholen, om zo bekendheid te geven aan orthorexia en eetstoornissen in het algemeen. Ze beseft dat het dubbel is, omdat ze er zelf na tien jaar behandelingen nog steeds aan lijdt.

"Ik denk dat eetstoornissen wanneer ze vroeg worden opgemerkt, veel beter te behandelen zijn. Ik had jarenlang niets door, liep daar maar in de sportschool rond met mijn vertekende zelfbeeld. En toen ik het wél doorhad, werd ik niet serieus genomen. Mensen zeiden: 'Hoe kun jíj nu een eetstoornis hebben? Je ziet er geweldig uit, ik wou dat ik jou was.' Nou, geloof me: je wil mij niet zijn. Een duivel in mij vertelt mij wanneer ik moet sporten, braken of laxeren. Wat voor leven heb ik dan eigenlijk?" Toch denkt ze dat ze anderen goed zou kunnen helpen.

Bij Bodytolk Ontstickert heeft Kanon een behandeling gevonden die iets meer aanslaat, maar die helaas niet vergoed wordt. "Wat me aanspreekt, is dat de behandelaars ervaringsdeskundigen zijn, labels willen ontstickeren en dat er veel liefde is. Ik mocht ooit op een paard liggen tijdens een traumabehandeling. Die warmte van die paardenrug deed me enorm goed, want ik wil liefde en verbinding voelen. Een eetstoornis gaat niet om eten, maar om wat daaronder ligt."

Daar is klinisch psycholoog Peter Daansen, gespecialiseerd in eetstoornissen, het deels mee eens. "Eetstoornissen worden zeker aangewakkerd door iets wat daaronder ligt, maar je kunt het probleem niet oplossen zonder ook het eetgedrag aan te pakken. Net zoals je een alcoholist niet kunt helpen zolang deze blijft drinken."

Daansen snapt die weerstand tegen opgelegde eetregimes wel heel goed. "De controle over hun eetgedrag is voor eetstoornispatiënten zó belangrijk, dat het opgeven daarvan heel moeilijk is. Toch is het gros van hen binnen twintig sessies van de eetstoornis af." Hij erkent dat er voor schrijnende gevallen zoals Kanon soms geen passende hulp is. "Er is te weinig geld, de structuur van de ggz is niet altijd toereikend en de wachtlijsten zijn te lang."

Volgens de klinisch psycholoog is orthorexia nog niet als officiële diagnose opgenomen in de handboeken voor psychologen, maar is hier zeker discussie over. Ook zijn er niet veel mensen die zich melden met de aandoening. "Dat weinig mensen zich aanmelden met orthorexia, komt ook doordat veel mensen niet doorhebben dat ze hieraan lijden. Mensen denken juist dat ze gezond bezig zijn, maar ik weet zeker dat er in sportscholen heel veel mannen en vrouwen rondlopen met ongezonde obsessies. Bijna alle mensen met een focus op uiterlijk missen essentiële voedingsstoffen. Zo wordt vet vaak in de ban gedaan, terwijl vetten juist heel belangrijk zijn om vitaminen op te nemen."

Volgens Daansen heeft corona wereldwijd voor een toename van eetstoornissen gezorgd. Het feit dat sociale uitlaatkleppen wegvielen, heeft er kennelijk toe geleid dat jonge mensen zich op iets anders gingen focussen.

"Wat me het meest raakt in mijn werk, is niet zozeer de eetstoornis zelf, maar de gevolgklachten", zegt de klinisch psycholoog. "Uiterlijk is nog het enige wat voor mijn cliënten telt. Alles wat het leven leuk maakt - vrienden, hobby's en vakanties - valt weg. Van de buitenkant lijken deze mensen 'perfect', vanbinnen leven zij in een dagelijkse hel."