De behoefte aan stilte lijkt toe te nemen, maar is dat gezond?
Bij geluid denken we al snel aan geluidsoverlast. Vliegtuigen en wegverkeer veroorzaken hinder, maar ook het monotone gezoem van windmolens drijft sommigen tot wanhoop.
Volgens Elise van Kempen, onderzoeker geluid en gezondheid bij het RIVM, ervaart een kleine miljoen Nederlanders ernstige hinder door geluid van wegverkeer.
Dat kan weer leiden tot andere gezondheidsklachten, zoals slaapproblemen en hartklachten. Geluidshinder is volgens wereldgezondheidsorganisatie WHO een gezondheidsprobleem.
De stilte opzoeken is daarom populair. Natuurmonumenten heeft speciale stiltewandelingen, om "mindful te wandelen in de natuur". Nationaal Park Dwingelderveld is uitgeroepen tot het stilste gebied van Nederland, wat de natuurorganisatie markeerde met de plaatsing van een zogenoemd 'stiltebankje'.
Even geen herrie, telefoon en sociale media
Ook botenverhuurder Inge Cruijsen ziet de toegenomen behoefte aan stilte. "We ontvangen veel mensen die even weg willen uit het drukke, dagelijkse leven. Even geen herrie, telefoon en sociale media. Met de stille elektrische blokhutboot kun je overal in de Biesbosch aanleggen om te overnachten en wakker te worden met het gezang van de vele vogelsoorten."
Zelfs in een geluiddichte ruimte hoor je je hart, je lijf en je ademhaling.
Is het gezond om de stilte op te zoeken? Dat begint volgens Marcel Cobussen, hoogleraar auditieve cultuur aan de Universiteit Leiden, met de nuance dat stilte niet bestaat. "Zelfs in een geluiddichte ruimte hoor je je hart, je lijf, en je ademhaling."
De waardering van geluid
Of een geluid stoort of niet heeft met waardering te maken, en dat gaat verder dan alleen klank. "Is het een buurman met wie je goed kunt opschieten? Wordt geluid veroorzaakt door werkzaamheden die de buurt verbeteren? Hoort het geluid bij een bepaalde plek?", voert Cobussen voorbeelden aan. Van Kempen van het RIVM: "Zo wordt het kwetteren van vogels bijvoorbeeld positief gewaardeerd in tegenstelling tot langsrazend verkeer."
Het tegenstrijdige is dat stiltegebieden zwaar onder druk staan en dat steden de afgelopen honderd jaar juist stiller zijn geworden, dankzij stiller asfalt, elektrische auto's en strengere geluidsnormen.
Je eigen sonic bubble creëren
De behoefte aan stilte lijkt volgens Cobussen verder toe te nemen. "Stilte is voor de meesten het verlangen naar minder geluid. En naar meer verschillende geluiden die beter van elkaar te onderscheiden zijn." Dat verlangen lijkt meer te spelen bij de hogere sociale klassen. "Waarschijnlijk zijn zij in hun goed geïsoleerde huizen meer aan stilte gewend."
Een stilteretraite kan helpen om je bewust te worden van het geluid dat ons omringt en van hoe die geluiden ons gedrag sturen.
Dat verklaart mogelijk ook het succes van de zogenoemde noisecancelling; koptelefoons en oordopjes die omgevingsgeluid dempen. "Je creëert je eigen sonic bubble en sluit je ook af voor eventuele vervelende sociale interacties.
De positieve kanten van een stilteretraite
In dezelfde categorie vallen stilteretraites. "De suggestie wordt gewekt dat je herboren terugkomt", zegt Cobussen. "Dat is misschien ook wel zo, maar niet wezenlijk anders dan bij 'normale' vakanties.
Toch heeft de stilte van een retraite of een blokhutboot in de Biesbosch positieve kanten. "Het kan helpen om je bewust te worden van het geluid dat ons omringt en van hoe die geluiden ons gedrag sturen. Zoals: ik hoor de bel, dus moet ik de voordeur opendoen. Of: het centrifugeren van de wasmachine geeft aan dat ik straks de was moet gaan ophangen."
Luister naar je omgeving zoals je naar een symfonie zou luisteren: er gaat een wereld voor je open.
Ook tijdens corona was de omgeving stiller en was het geluid diverser, door minder vliegtuigen en meer vogels.
"Dat kan ertoe leiden dat we beseffen dat we ook invloed kunnen uitoefenen op hoe onze omgeving klinkt. Daarbij gaat het soms niet om het reduceren van geluid, maar juist om het toevoegen ervan, waardoor een bepaalde omgeving aangenamer gaat klinken en de ongewenste geluiden gemaskeerd worden."
Als een symfonie
Componist John Cage zei over geluiden: "If we try to ignore them, they disturb us; if we listen to them, if we accept them, they are fascinating."
Volgens Cobussen is dat een heel belangrijke les, om geluiden die we in eerste instantie onaangenaam vinden, zoals een vliegtuig, toch interessant te gaan vinden. "Luister naar je omgeving zoals je naar een symfonie zou luisteren: er gaat een wereld voor je open."
Het oordeel
Stilte is niet zozeer gezond. En gelukkig maar, want stil is het nooit. Het is vooral zo dat geluidshinder ongezond is. Toch biedt de stilte opzoeken voordelen. Het kan helpen bewust te worden van geluiden die ons gedrag sturen, zoals we een centrifugerende wasmachine koppelen aan: ik moet zo de was ophangen.
