Van tinnitus is sprake als iemand een geluid hoort zonder dat er sprake is van een externe geluidsbron. Behalve de persoon met tinnitus kan niemand deze geluiden horen. De waarneming kan klinken als fluiten, zoemen, gesis, brommen of een ander geluid.

Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen die bijdragen aan het ontstaan van tinnitus. Een van de bekendste is langdurige blootstelling aan harde geluiden "Toch hoeft de tijdsduur niet altijd uit te maken", zegt klinisch-fysicus en audioloog Jan de Laat van het Leids Universitair Medisch Centrum. "Ook dichtbij knallend vuurwerk kan tinnitus veroorzaken."

Jan Huttinga (66) uit Ermelo kreeg op zijn twintigste voor het eerst een piep in zijn oren. "Ik werkte met machines voor houtbewerking. Vanaf de eerste dag was de pieptoon er."

Door het dragen van gehoorbescherming wist Huttinga het er een tijdje vol te houden. "De jaren daarna verdween het langzaam naar de achtergrond. Ik kende het woord tinnitus niet en alleen af en toe kwam de pieptoon weer tevoorschijn."

Pas op latere leeftijd, als Huttinga cello speelt in een orkest, komt de pieptoon sterker terug. Voor Huttinga uit tinnitus zich als een constante piep. "Eigenlijk ben ik aan mijn 'basispiep' behoorlijk gewend, en het valt op zodra die weer scherper klinkt." Huttinga vervolgt dat dat loodzwaar kan zijn. "Het geeft een indringende ervaring, alsof het voor het eerst is."

Er zijn verschillende lichamelijke factoren aan te wijzen die een rol spelen bij het goed of niet goed functioneren van het gehoororgaan. Denk aan de trilhaarcellen in het binnenoor die defect raken, de membranen die vibreren door geluid, of bloedafwijkingen in de haarvaatjes die de haarcellen van energie voorzien.

En zelfs als al deze onderdelen naar behoren functioneren, zegt dat niet alles, want ook erfelijke factoren kunnen vroeg of laat van invloed zijn.

Naast langdurige blootstelling aan hard geluid kan tinnitus ook veroorzaakt worden door spanning in het nekgebied of rondom het kaakgewricht, resonantie van zenuwen of overspanning in de hersenen. Daarnaast kan het een bijwerking zijn van een infectie, ziekte of geneesmiddel. Vaak is er een relatie met stress of kan stress zelfs de grootste boosdoener zijn.

"Herstel van de last van tinnitus en de negatieve gevolgen van tinnitus is mogelijk", zegt Mark Volkerijk, psychiater bij GGMD (Geestelijke Gezondheidszorg en Maatschappelijke dienstverlening voor doven en slechthorenden en mensen met een ander gehoorprobleem).

"De meeste mensen herstellen vanzelf, hebben weinig last en kunnen naar behoren functioneren. Het kan zijn dat de klachten naar de achtergrond verdwijnen of zelfs helemaal wegblijven." Daarnaast kan er sprake zijn van een medische oorzaak, die door een kno-arts te verhelpen is. Ook kan het aanpakken van slechthorendheid helpen.

Daartegenover staat een kleine groep mensen die ernstig lijden onder hun tinnitusklachten. In de meeste gevallen beschikken zij niet over vaardigheden om de last te verminderen.

Ook de psychologische reactie op de tinnitus is volgens Volkerijk belangrijk. "Hoe banger of bozer je wordt, hoe meer aandacht naar die pieptoon in je oren gaat." Dat maakt dat je gevoeliger wordt en kan ervoor zorgen dat de tinnitus nog nadrukkelijker aanwezig is.

Bij mensen met ernstige klachten is er in veel gevallen sprake van een opeenstapeling van factoren. Het is dan belangrijk ze de juiste behandelinterventies aan te bieden. Denk aan psychologische hulp of gehoorrevalidatie.

GGMD biedt behandelingen aan om mensen te leren de tinnituslast beheersbaar te maken en het functioneren te verbeteren. Volkerijk: "Een gezonde leefstijl draagt ook bij aan herstel. Wij raden aan om goed te slapen, voldoende te bewegen, gezond te eten en geen middelen als alcohol, drugs of cafeïne te gebruiken."

Er zijn geen medicijnen om tinnitus te behandelen en genezen. Wel kan soms medicatie nodig zijn om stress door depressieve klachten of angstgevoelens te verminderen. "Stress en spanning kunnen de klachten verergeren", zegt De Laat. "Je spreekt dan al snel van een vicieuze cirkel: wordt de tinnitus veroorzaakt door de stress, of veroorzaakt de tinnitus stress?"

Naast medicatie adviseert De Laat cognitieve gedragstherapie. Deze vorm van therapie leert je om anders met problematische situaties om te gaan. "Zodra je accepteert dat de pieptoon er is kun je als patiënt aanleren en geholpen worden om een manier te vinden om ermee om te gaan."

Volkerijk wil eveneens het belang van deze therapievorm benadrukken. "Hierbij worden mensen strategieën aangeleerd om minder last van de tinnitus te ervaren." Op Independer is te zien wat je hebt aan je zorgverzekering.

Ook Huttinga heeft inmiddels met zijn tinnitus leren omgaan. " Op mijn dieptepunt dacht ik: ik kan nooit meer spelen met de kinderen en geen muziek meer maken. Sinds ik het proces ben aangegaan, doe ik dat allemaal weer."