Word je niet verkouden van zwemmen in zee?

"Het is een wijdverspreide volksfabel dat we verkouden worden van kou of tocht. Verkoudheid ontstaat door een virus. Wie zich regelmatig aan kou blootstelt, boost daarmee juist zijn immuunsysteem, waardoor verkoudheden minder voorkomen."

Hoe kan kou het immuunsysteem boosten?

"Uit onderzoek blijkt onder andere dat kou een kortstondige stressreactie oproept, waardoor het afweersysteem geactiveerd wordt en ontstekingsreacties in het lichaam worden onderdrukt. Daardoor kunnen we ziektes voorkomen."

Ontstekingen?

"Door te veel stress, te weinig beweging, te weinig slaap en ongezond eten kampen we in de westerse wereld bijna allemaal met laaggradige ontstekingen. Daar merk je niks van, maar op de korte termijn ondermijnen ze je afweersysteem. Op de lange termijn kunnen ze leiden tot ziekten zoals diabetes type 2, hart- en vaataandoeningen en kanker."

Een stressreactie door kou klinkt anders ook niet bepaald gezond.

"Door de kou komen stresshormonen zoals (nor)adrenaline en cortisol vrij. Dat is niet per se ongezond. Het zijn signaalstoffen die we nodig hebben om het lichaam te laten reageren bij acute stress. Hoge stresshormoonlevels zijn alleen slecht als ze lang aanhouden, zoals wanneer stress chronisch wordt en je helemaal niet meer kunt ontspannen."

En bij kou duurt het maar kort?

"Ja. De stresshormonen schieten eerst omhoog, maar dalen daarna heel snel weer. Door die daling wordt het parasympathische zenuwstelsel geactiveerd, het deel van het zenuwstelsel dat onder andere zorgt voor ontspanning en herstel. Je lichaam komt in een diepe staat van rust."

U zegt dat het ook op mentaal gebied goed voor ons is. Hoe dan?

"Kou maakt mentaal sterker doordat blootstelling actie vereist: je moet zélf het water ingaan of de koude kraan aanzetten. Dat doet iets met je zelfvertrouwen."

"Uit onderzoek blijkt verder dat herhaaldelijke blootstelling aan kou of koudetraining een positief effect heeft bij depressie. Dat komt doordat je in die staat van diepe ontspanning terechtkomt én doordat er endorfines vrijkomen die je een blije kick geven. Het is te vergelijken met de runner's high van hardlopers."

Kun je zomaar het water ingaan, of moet je eerst trainen?

"Als je op 1 januari de nieuwjaarsduik wil doen, dan kan dat in principe prima zonder training en mét warming-up. Mits je gewoon gezond bent. Doe het niet als je zwanger bent of epilepsie, hartklachten of nierklachten hebt."

"Voor een langdurig gezondheidseffect is training een vereiste. Begin met een halve minuut koud douchen per dag door aan het eind van je douchebeurt de warme kraan helemaal dicht te draaien. Voer dat in vier weken op naar twee minuten. De meeste koudetrainingen, zoals die van Wim Hof en winterzwemmen volgens de Russische methode, koppelen blootstelling aan kou aan ademhalingstechnieken en een warming-up. Het is goed om je daarin te verdiepen."

Monique Tjon-A-Tsien is kaderhuisarts hart- en vaatziekten en integraleleefstijlhuisarts in Wateringen. Ook is ze geschoold koudetrainer. Weten hoe je koud douchen aanpakt? Lees het op haar website.