Lang werd er gesuggereerd dat we vast nooit meer iemand de hand zouden schudden of drie zoenen zouden geven. Toch lijkt het er nu op dat deze vormen van begroeting langzaam weer terugsijpelen in de maatschappij. Hoewel het nog steeds belangrijk blijft afstand te houden, is ook de behoefte aan fysiek contact groot. Daarnaast speelt de vraag hoe je elkaar anders moet begroeten.

"Die onzekerheid speelt zeker mee", denkt gedragsdeskundige Hanneke de Bruin. "Het is nu onduidelijk hoe je elkaar anders moet begroeten en dat maakt het ongemakkelijk." Volgens de gedragsdeskundige is het niet gek dat we terugvallen in ons oude patroon, hoe zeer we ons ook hadden voorgenomen dat niet meer te doen. "Gedrag kun je pas veranderen als er een alternatief voorhanden is." Daar komt bij dat het geven van een hand of drie zoenen, naast dat het een gewoonte is, ook een functie heeft. "Het is een manier om een gesprek te openen."

Een gebrek aan een duidelijk alternatief maakt het dus lastig. Hoe begroet je elkaar op een manier die iedereen prettig vindt. "De een maakt misschien een buiging, de ander geeft een boks of een elleboog. Om dit soort ongemakkelijke situaties te voorkomen, grijpen mensen terug naar wat ze kennen en wat sociaal geaccepteerd is."

Ook niet onbelangrijk is dat deze begroetingsvormen het lastig maken om afstand te houden. Moeten we niet bang zijn voor besmettingsgevaar, als we weer willekeurig handen gaan schudden?

"Het is heel natuurlijke manier van begroeten", zegt Eric van Gorp, hoogleraar virologie aan het Erasmus MC, met tevens een achtergrond als infectioloog. Volgens de hoogleraar is het vrijwel onmogelijk om deze begroetingsvormen geheel uit ons dagelijks leven te schrappen. "Dat hoeft ook niet. Zolang we onszelf wel bewust blijven van het belang van hygiëne."

De overheid hamerde daar eerst op, maar het belang lijkt nu naar de achtergrond te verdwijnen. "Laat dat niet gebeuren. Blijf beseffen dat als jij je hand op het centraal station op de leuning van de roltrap legt, iemand voor jou dat ook heeft gedaan, misschien wel nadat hij of zij moest niezen." Blijf dus goed je handen wassen, waarschuwt Van Gorp. "En geef geen drie zoenen als jijzelf of iemand anders ziek is."

Weigeren om handen of zoenen te geven nu de maatregelen lijken te versoepelen kan aanvoelen als onbeleefd. "Het is om die reden heel moeilijk om een toegestoken hand te weigeren", zegt De Bruin. "Het voelt bot, alsof je de ander negeert als een duidelijk verbod ontbreekt. Als iedereen handen schudt en jij weigert, dan plaats je jezelf buiten de groep. En dat willen mensen graag voorkomen. Wil je een toegestoken hand weigeren, dan moet je sterk in je schoenen staan."

Daar komt bij dat handen schudden een impulshandeling is. "Als je een hand uitgereikt krijgt, dan schakelt je brein automatisch naar het schudden van die hand. Het kan jouw overwegingen niet bijhouden: wil ik dit wel of niet, is dit besmettingsgevaarlijk of niet, zal hij mij afkeuren of niet. Je vervalt daarom sneller in automatismen."

Volgens De Bruin is er een manier om je hierop voor te bereiden. "Namelijk het zogeheten als-danplan. Bedenk van tevoren wat je gaat doen als iemand jou de hand toesteekt, zodat je niet voor verrassingen kan komen te staan. Vervolgens bedenk je een alternatieve manier van begroeten. Iets waar jij je comfortabel bij voelt, of dat nou een boks of een elleboog is. Maak het je eigen door het op te schrijven, te visualiseren en vooral ook door ermee te oefenen. En denk ook bewust na over eventuele valkuilen: mensen kunnen je bijvoorbeeld nog steeds een zeurpiet vinden, wees je daarvan bewust."

De gedragsdeskundige voegt toe dat als mensen bang zijn om veroordeeld te worden, ze sneller geneigd zijn om toe te geven. "We zijn er meer op uit om iets niet te verliezen, dan om iets te winnen. Dat maakt dat we sneller overgaan tot gewenst gedrag."

Van Gorp hoopt dat we door corona een belangrijke les hebben geleerd, niet alleen over hygiëne, maar ook als het gaat om onze levensstijl. "Het is niet alleen zo dat je met een slechte hygiëne helpt om het virus sneller te verspreiden. Als je ongezond bent, ben je sneller vatbaar en maak je ook meer kans om ziek te worden."

De hoogleraar waarschuwt ervoor dat we door de teruglopende besmettingscijfers en het langzaam verdwijnen van de coronamaatregelen het gevoel kunnen krijgen de pandemie weer onder controle te hebben. "Daar moeten we mee oppassen, zeker gelet op varianten van het virus."

"Het is daarom belangrijk dat we blijven begrijpen waar het virus vandaan komt", aldus van Gorp. "Zolang we daar zicht op houden, kun je best iemand de hand schudden of drie zoenen geven. Een draai van 180 graden maken en voor onbepaalde tijd geen fysiek contact, dat hebben wij mensen nou eenmaal niet in ons zitten."

Het was wel een mooie gelegenheid om eindelijk van die ellendige drie zoenen af te komen, zegt De Bruin. "Een hand weigeren van iemand die je nauwelijks kent, is makkelijker dan weigeren om een vriend of familielid de wang toekeren. Maar ook in dat geval kun je het als-danplan toepassen."