Smoothies zijn populair omdat ze lekker en makkelijk zijn. In de rubriek Gezond of niet duikt gezondheidsjournalist Tijn Elferink in een onderwerp waar verwarring over bestaat. Met deze week: is kauwen gezond?

Kauwen is goed voor tanden en kiezen, stelt tandarts-epidemioloog Casper Bots. Het is een natuurlijke manier om tanden en kiezen schoon te maken. "Je wangen en tong bewegen langs je gebitselementen. Als je een smoothie drinkt, reinig je je gebit niet op deze manier."

Volgens Guido Camps, als onderzoeker verbonden aan de Wageningen University, is inmiddels bekend dat er met voedsel drinken iets misgaat met het verzadigingsgevoel: vloeibaar voedsel verzadigt minder snel dan vast voedsel. "Ik heb het zelf geprobeerd met 1 kilo druiven. Een smoothie van 1 kilo druiven had ik in zo'n twintig seconden op, die kilo druiven stuk voor stuk opeten, kreeg ik bijna niet weg. Ik kon écht niet meer en mijn kaakspieren waren moe."

Geinig experiment, zegt Camps. "Maar wat geniaal is: als je mensen diezelfde smoothie als soep met een lepel laat eten, dan eten ze ongeveer dezelfde hoeveelheid als wanneer ze hele vruchten eten. Omdat je diezelfde hapjes aanbiedt als wanneer je moet kauwen."

Een zompige hamburger eet je eigenlijk te snel

Veel van wat we tegenwoordig eten, noemt Camps 'voorgekauwd'. "De hamburger van McDonald's is soppig alsof iemand hem al heeft voorgekauwd en in een velletje heeft gewikkeld. Je slikt het zo door."

Als je een hamburger serveert op knapperige volkorenbroodje vol vezels, dan eet je langzamer. De eetsnelheid is belangrijk voor totale inname van calorieën. "Witbrood bevat veel minder gezonde vezels en slobber je veel sneller naar binnen. Langzaam eten en veel kauwen is dus gezonder."

Lang werd gedacht dat kauwen gezond is omdat het verteren van voedsel in de mond begint. Goed kauwen maakt voedsel kleiner. Ook zit in de mond amylase. Dat enzym breekt zetmeel in stukjes, waardoor dit type koolhydraat later makkelijker door de darm kan worden opgenomen.

"Maar dat is een beetje geneuzel in de marge", zegt Camps. "Amylase helpt zetmeel makkelijker te kunnen opnemen, maar dat komt later in de maag ook goed. Punt is meer dat voedsel dat we tegenwoordig eten, bijna via je wangslijmvlies op te nemen zo weinig vertering is er nog nodig. Voor sommige op suiker gebaseerde snoepjes geldt letterlijk dat je die met je wang en tong kunt opnemen."

De invloed van kauwen op speeksel

Ook tandarts-epidemioloog Casper Bots zegt dat de rol van amylase in de mond kleiner is dan lang werd gedacht. "Het is niet zo dat je spijsvertering van slag is als je een smoothie drinkt." Belangrijker is de invloed van kauwen op speeksel. Kauwen stimuleert de aanmaak van speeksel. En speeksel verkleint de kans op gaatjes.

"Per dag produceren we een halve tot 1,5 liter speeksel", weet Bots, die het Nederlands Speekselcentrum oprichtte. "In rust geven de onderkaakspeekselklieren een beetje speeksel af. Als we gaan kauwen, worden de oorspeekselklieren actief. Dat speeksel bestaat voor 98 procent uit water. Kauwen zorgt dus voor een waterval aan speeksel."

Kauwgom kan uitkomst bieden bij droge mond

Wie na het eten zijn tanden niet kan poetsen, adviseert Bots een suikervrij kauwgompje te nemen. Veel Nederlanders hebben door medicijnen een droge mond, ook dan kan kauwgom uitkomst bieden. "Kauwgom zet de speekselkraan open", zegt Bots.

"In de eerste minuut van het kauwgomkauwen, neemt de hoeveelheid speeksel met 187 procent toe." In Nederland kauwen we volgens Bots gemiddeld 33 minuten op een kauwgompje, maar dat is niet nodig. "Na een minuut of tien is het effect op speeksel verdwenen."

Het oordeel

Kauwen is belangrijk. Niet zozeer omdat de vertering al in de mond begint, zoals lang werd gedacht. Van eten in vloeibare vorm, zoals smoothies, eten we meer; zo drinken wel meer druiven dan we kunnen eten. Zo krijgen we meer calorieën binnen. Daarnaast is kauwen een natuurlijke manier om je gebit te reinigen. Een kauwgompje kauwen zorgt voor extra speeksel en dat gaat gaatjes tegen.