Logo NU.nlNU.nl
  • Voorpagina
  • Net binnen
  • Populair
  • Algemeen
  • Economie
  • Sport
  • Media en Cultuur
  • Achterklap
  • Shop
  • Voorpagina
    • Net binnen
    • Meest gelezen
    • Oorlog Oekraïne
    • Binnenland
    • Buitenland
    • Algemeen
    • Politiek
    • Video
    • Podcast
    • Weer
    • Regio
  • Economie
    • Klimaat
    • Tech
    • Wonen
    • Geld
    • Werk
    • Auto
    • Aandelen
  • Sport
    • Voetbal
    • Formule 1
    • Scorebord
    • Sportspellen
  • Media en cultuur
    • Films en series
    • Muziek
    • Boek en cultuur
    • Media
    • Achterklap
    • Koningshuis
    • TV gids
  • Overig
    • Spellen
    • Kind en Gezin
    • Dieren
    • Eten en drinken
    • Gezondheid
    • NUcheckt
    • Opmerkelijk
    • Thuis
    • Vakantie
    • Wetenschap
    • Over NU.nl
    • NUfolder
    • NUshop
    • Tickets
Vrijdag 27 januari 2023 | Het laatste nieuws het eerst op NU.nl

'De coronapandemie heeft het complotdenken aangewakkerd'

Door Dorien Dijkhuis

18 nov 2020 om 19:38
nujij comment144 reacties
Delen via WhatsAppWhatsAppDelen via FacebookFacebookDelen via TwitterTwitterDelen via LinkedInLinkedInDelen via E-mailE-mail
QAnon, klimaatontkenning, het 5G-netwerk als veroorzaker van corona en corona als biologisch wapen: is de complottheorie in opmars? En hoe ontstaan die theorieën eigenlijk? Samenzweringstheorie-onderzoeker Jan-Willem van Prooijen: "Complotdenken is een soort zelfbeschermingsmechanisme."

Komt complotdenken meer voor dan vroeger?

"In principe is het van alle tijden. Ook in de middeleeuwen waren samenzweringstheorieën al wijdverbreid. Denk alleen maar aan de heksenvervolgingen: toen verdacht men jonge vrouwen ervan samen te spannen met de duivel. Complottheorieën zijn tegenwoordig wel zichtbaarder dankzij internet en sociale media. Verhalen verspreiden zich sneller. Maar dat betekent niet per se dat meer mensen daarin geloven."

Heeft de coronacrisis het complotdenken aangewakkerd?

"Zeker. Er doen allerlei theorieën de ronde over het virus. Dat COVID-19 niet bestaat, dat het komt door het 5G-netwerk, dat de Chinezen of Bill Gates erachter zitten… Daaruit zijn ook weer allerlei subcomplotten ontstaan, met als gemeenschappelijke kern dat we worden voorgelogen: door de politiek, het RIVM en de media."


Wetenschappers, journalisten en beleidsmakers moeten hun werk kunnen doen. Absurde verhalen, zoals dat machtige elites een pedonetwerk runnen, helpen daar niet bij.
Jan-Willem van Prooijen, onderzoeker samenzweringstheorieën

Hoe ontstaan complottheorieën?

"Complotdenken wordt vaak aangezwengeld door crises in de maatschappij. Het is een reactie op een onzekere situatie. In dit geval is dat onzekerheid dankzij corona: over onze gezondheid, onze banen en onze toekomst in het algemeen."

"Het is een soort zelfbeschermingsmechanisme. Als we ons in een bedreigende situatie bevinden, proberen we die te begrijpen. Complottheorieën zijn een manier om dat te doen. Net als religie of geloof in het magische of paranormale. Wat ook meespeelt: angst zorgt ervoor dat mensen uitgaan van het ergste: als ze bang zijn, geloven ze eerder dat er kwade machten aan het werk zijn die het slechtste met ze voorhebben."

Waarom richten die theorieën zich momenteel tegen instituten zoals de wetenschap, de politiek en de journalistiek?

"Mensen hebben in deze onzekere tijd behoefte aan duidelijke antwoorden. Die krijgen ze niet, want experts zijn het lang niet altijd met elkaar eens. Wetenschap is wikken en wegen en de dingen van alle kanten bekijken. Het duurt lang voor iets wetenschappelijk bewezen is.

De boodschap verandert bovendien nogal eens: eerst werkten mondkapjes niet en toen toch wel. Zo rijst bij sommigen de vraag of media en wetenschap het wel goed met ze voorhebben."

Er vonden de afgelopen tijd ook geweldsincidenten plaats. Onder anderen tegen NOS-journalisten die werden bedreigd. Heeft dat ook te maken met complotdenken?

"Radicalisering ligt bij complotdenken op de loer. De overtuiging van het eigen gelijk maakt intolerant ten opzichte van andersdenkenden: de eigen ideeën zijn superieur en de ander houdt er immorele gedachten op na. In extreme gevallen kan dat tot geweld leiden: de andersdenkende is een verrader en moet het zwijgen worden opgelegd."

Maakt u zich zorgen over dit soort geweldsincidenten in de huidige maatschappij?

"Ja. Radicalisering en geweld hebben een ontwrichtende werking op de samenleving. Juist tijdens de coronacrisis is het van belang dat mensen vertrouwen op de richtlijnen van experts, zich goed laten informeren en constructief meedenken over oplossingen."

"Daarbij is het noodzakelijk dat wetenschappers, journalisten en beleidsmakers ongehinderd hun werk kunnen doen. Absurde verhalen, zoals dat machtige elites gezamenlijk een pedonetwerk runnen, helpen daar bepaald niet bij."

Dr. Jan-Willem van Prooijen is psycholoog en als onderzoeker verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar complottheorieën en is auteur van het boek The Psychology of Conspiracy Theories.

Beeld: ANP
nujij comment144 reacties
Delen via WhatsAppWhatsAppDelen via FacebookFacebookDelen via TwitterTwitterDelen via LinkedInLinkedInDelen via E-mailE-mail

NUjij: Uitgelichte reacties

MyTwoCents_ForNow
19 nov 2020 om 10:08
De politiek en de RIVM heeft vanaf het begin gezegd dat veel niet bekend was omdat deze virus nieuw was. Zie ook Rutte zijn uitspraak dat ze 100% besluiten moeten nemen met 50% kennis. Als men dan meer kennis verkrijgt doordat er steeds meer bekend wordt over het virus, wijzigt men, vaak terecht, het beleid. Dit voortschrijdend inzicht.wordt door velen gezien als onduidelijkheid Omdat mensen zelf onzeker over de toekomst zijn verwachten ze een duidelijk en eensluidend advies van de deskundigen. Als ze dit niet krijgen houden ze zich vaak vast aan degenen die wel duidelijkheid in hun ogen verschaffen. Dit gebeurt met complot theorieën; deze geven een duidelijke boodschap dat we bedrogen worden. Dat de reden van de boodschap zelf vaak duidelijk aantoonbaar met onjuiste argumenten komen die daarnaast ook nog vaak veranderen, neemt men dan graag voor lief. Men is eerder geneigd kritisch naar de "machthebbers" te kijken dan naar hetgeen hen in twijfel trekt.
Respect: 👍 10Reacties: 💬 1
Reageer
BW_Pie
19 nov 2020 om 09:52
als nuchtere hollander denk ik altijd maar: als mijn huis in brand staat bel ik de brandweer en niet de bakker, als ik ziek ben dan bel ik de dokter en niet de bloemist en zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan , een complotdenker doet dit dus allemaal niet,dus geef die mensen a.u.b. geen te groot podium.
Respect: 👍 12Reacties: 💬 1
Reageer
nujij commentBekijk alle reacties


Aanbevolen artikelen


NUjij-reacties

nujij comment144 reacties

Net binnen

  • 11:29
    Extinction Rebellion overlegt met OM over aangekondigde blokkade A12
  • 11:21
    Nieuw-Zeeland roept noodtoestand uit wegens hevige overstromingen in Auckland
  • 11:08
    Vierde seizoen Succession is vanaf 27 maart in Nederland te zien
  • 11:02
    VideoBekijk de trailer van Black Lotus met Rico Verhoeven

Meest gelezen

  • 1
    Ajax ontslaat trainer Schreuder na slechtste reeks in 58 jaar
  • 2
    Hertenkampen gaan komende jaren verdwijnen: kabinet houdt vast aan verbod
  • 3
    Dolend Ajax wint ook niet van FC Volendam en beleeft slechtste reeks in 58 jaar
  • 4
    Amalia's eerste werkbezoek: vertrekt ondanks bedreiging naar Caribisch gebied
  • 5
    Gouden RadioRing voor Somertijd, Van Someren zelf ook beste presentator


Nieuwsvideo's

  • Overzees bezoek: zo volgt Amalia het voorbeeld van haar vader en oma
    Overzees bezoek: zo volgt Amalia het voorbeeld van haar vader en oma
  • Jongen na zes dagen op zee bevrijd uit container in Maleisië
    Jongen na zes dagen op zee bevrijd uit container in Maleisië
  • Astronoom legt op video vast hoe planetoïde vlak langs aarde scheert
    Astronoom legt op video vast hoe planetoïde vlak langs aarde scheert
  • Nieuw-Zeelanders banen zich een weg door ondergelopen straten
    Nieuw-Zeelanders banen zich een weg door ondergelopen straten

  • Voorpagina
  • Economie
  • Sport
  • Media en cultuur
  • Overig
  • Voorpagina
    • Net binnen
    • Meest gelezen
    • Oorlog Oekraïne
    • Binnenland
    • Buitenland
    • Algemeen
    • Politiek
    • Video
    • Podcast
    • Weer
    • Regio
  • Economie
    • Klimaat
    • Tech
    • Wonen
    • Geld
    • Werk
    • Auto
    • Aandelen
  • Sport
    • Voetbal
    • Formule 1
    • Scorebord
    • Sportspellen
  • Media en cultuur
    • Films en series
    • Muziek
    • Boek en cultuur
    • Media
    • Achterklap
    • Koningshuis
    • TV gids
  • Overig
    • Spellen
    • Kind en Gezin
    • Dieren
    • Eten en drinken
    • Gezondheid
    • NUcheckt
    • Opmerkelijk
    • Thuis
    • Vakantie
    • Wetenschap
    • Over NU.nl
    • Copyright
    • Disclaimer
    • Privacy en cookiebeleid
    • Adverteren
    • Werken bij NU.nl
    • Verzekeringvergelijker
    • Cookie instellingen
  • Over NU.nl
  • Copyright
  • Disclaimer
  • Privacy en cookiebeleid
  • Adverteren
  • Werken bij NU.nl
  • Verzekeringvergelijker

Volg ons op:

©2023 DPG Media B.V. – alle rechten voorbehouden