Komende nacht (zaterdag op zondag) gaat de klok één uur achteruit. Wat doet de wintertijd met je biologische ritme? En waar komt de wintertijd eigenlijk vandaan?

NU.nl legde een aantal stellingen voor aan Winni Hofman, docent Slaap aan de Universiteit van Amsterdam en slaaptherapeut bij Somnio, en Ingrid Verbeek, somnoloog en slaaptherapeut bij Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe.

1. Wintertijd is makkelijker voor je lichaam dan zomertijd: feit

Hofman: "Wintertijd is in principe de oorspronkelijke tijd, dus dat is inderdaad makkelijker. In feite schuiven we telkens met ons ritme door naar de zomertijd te gaan. Daarmee geef je je biologische klok een schop en dat merk je. De meeste mensen zijn niet heel extreem in hun ritme en wennen dus vrij snel. Anderen hebben er meer last van."

Verbeek: "De dag langer maken, wat je met een uur extra in de wintertijd feitelijk doet, is makkelijker dan de dag korter maken. Dat komt doordat de periode van onze biologische klok iets langer is dan 24 uur. Uitgesproken ochtend- of avondtypes hebben meer last van het verzetten van de klok, maar we moeten er ook niet al te moeilijk over doen. Uiteindelijk is het maar een uur, daar went je lichaam vrij snel aan."

2. Het is beter om de tijd 's avonds al achteruit te zetten voor gewenning: feit

Hofman: "Sterker nog: het is zelfs beter om twee dagen eerder al te beginnen met kleine stukjes, zodat je niet ineens die klap van één uur hebt. Het lichaam houdt van regelmaat. Als je met kleine stukjes schuift, dan kunnen we daar makkelijker tegen. Maar als je liever de avond van tevoren de klok verschuift, is dat ook prima."

Verbeek: "Het kan helpen om de overgang geleidelijk te maken en alvast te leven alsof de klok verzet is."

3. Door de overgang naar de wintertijd kun je een week lang het gevoel van een jetlag hebben: fabel

Hofman: "Door te schuiven met je ritme creëer je een soort mini-jetlag. Dat kan een paar dagen duren. Een week is vrij lang. Eigenlijk is vooral het licht 's ochtends belangrijk voor onze biologische klok, dus wat dat betreft is het jetlaggevoel in de wintertijd minder."

Verbeek: "Avondmensen die graag laat naar bed gaan en uitslapen, kunnen wel een jetlaggevoel hebben als de zomertijd ingaat doordat de nacht een uur korter is en ze een uur eerder moeten opstaan. Er is een kans dat ze zich daardoor verslapen. Bij wintertijd speelt dit geen rol. Ochtendmensen kunnen in de wintertijd wel meer moeite krijgen om wakker te blijven in de avond. Dat is met name een sociaal onhandig aspect, omdat ze dan niet al om 21.00 uur naar bed willen. Ze zullen niet snel te laat komen op hun werk."

4. De scheiding tussen zomer- en wintertijd werd ooit ingevoerd om meer en functioneler te kunnen werken: fabel

Hofman: "Ik geloof dat dat vooral economische redenen had. Dat men hoopte hierdoor effectiever te kunnen werken, zal misschien wel een rol gespeeld hebben. Maar ik geloof niet dat dat de exacte reden was."

Verbeek: "Dat is echt een fabel. De zomertijd werd in de jaren zeventig - in de tijd van de oliecrisis - ingevoerd om een langere periode te hebben waarin de meeste mensen wakker zijn en daarmee te bezuinigen op elektrisch licht. Inmiddels is het energiebesparende effect van de zomertijd omstreden."

5. Het verzetten van de klok kan een winterdipje veroorzaken: fabel

Hofman: "Je kunt inderdaad last hebben van een winterdepressie. Dat komt in die tijd van het jaar voor, maar we weten nog niet exact waar dat precies mee te maken heeft. Het komt voor doordat er dan minder licht is, maar het komt niet per se door de wintertijd. In Scandinavische landen heeft men meer last van winterdepressies dan hier. Opvallend is dat mensen in IJsland, waar het in de winter heel lang donker is, er juist minder last van hebben. Waarschijnlijk heeft dat te maken met het feit dat IJsland duizend jaar lang geïsoleerd is geweest, waardoor mensen die gevoelig waren voor winterdepressie genetisch langzamerhand misschien zijn uitgeselecteerd. IJslanders hebben kennelijk een beschermend gen."

Verbeek: "Mensen die last hebben van een winterdip, hebben die dip in de donkere maanden van het jaar en dat is dus in de wintertijd. Maar niet iedereen heeft hier last van en het staat los van het verzetten van de klok. Het heeft te maken met het feit dat er dan veel minder daglichturen zijn. Als je dan toch van het verzetten van de klok af wil, waar nu weer veel over wordt gesproken, dan zou het naar mijn mening overigens beter zijn om de wintertijd - de oorspronkelijke tijd - af te schaffen. Mensen die gevoelig zijn voor een winterdip of lichtgevoelig zijn, doen er goed aan zoveel mogelijk in het daglicht te komen. Als je teruggaat naar de echte tijd, de wintertijd, dan krijgen de meeste mensen juist minder daglicht te zien."

6. De scheiding tussen winter- en zomertijd is een typisch westers fenomeen: feit

Hofman: "Ja, hoewel je eigenlijk zou kunnen stellen dat het een noordelijk fenomeen is. Als je dicht bij de evenaar woont, is het niet nodig, omdat je dan weinig tot geen verschillen tussen seizoenen kent. Een heleboel landen doen er ook helemaal niet aan mee."

Verbeek: "Klopt. Vooral Noord-Amerika en Europa maken gebruik van zomer- en wintertijd."