Het aantal huisartsverwijzingen voor huidkanker is na een sterke daling door COVID-19 weer bijna op het oude niveau, maar de uitgestelde zorg voor mensen met huidkanker is nog steeds niet ingehaald. Dermatologen dringen erop aan om bij een verdacht plekje altijd naar de huisarts te gaan.

"De coronacrisis zou geen reden moeten zijn om met een veranderde moedervlek door te blijven lopen", zegt Rick Hoekzema, afdelingshoofd dermatologie Amsterdam UMC en medisch directeur van de polikliniek Huid Medisch Centrum.

Tussen half maart en eind april kreeg Hoekzema maar vijf huisartsverwijzingen per dag binnen op de polikliniek. Normaal zijn dat er vijftig of meer.

"Voor de groep van de basaalcelcarcinomen zijn de gevolgen van de coronacrisis te overzien, want die tumoren groeien maar drie tot vijf millimeter per jaar en zaaien niet uit", zegt Hoekzema. Maar het plaveiselcelcarcinoom en vooral het melanoom kunnen in de uitstelperiode wel uitzaaien.

"Een uitgestelde diagnose melanoom kan letterlijk het verschil betekenen tussen leven en doodgaan. Als een melanoom verticaal dikker wordt dan drie millimeter, is de helft van de patiënten na vijf jaar overleden aan de uitzaaiingen."

De eerste kenmerken van huidkanker

Basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom komen het vaakst voor, zegt dermatoloog Tjinta Brinkhuizen van het Catharina Kanker Instituut van Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Dat zijn vaak subtielere plekjes, zoals kleine, roze, glimmende of ruwe bultjes die nauwelijks klachten geven. Of een wondje dat niet wil genezen. "De kans dat mensen daaraan overlijden is zeer klein, maar je moet het wel behandelen, want het groeit langzaam door met meer weefselschade tot gevolg."

De bekendste vorm van huidkanker is de kwaadaardige moedervlek (melanoom). Het belangrijkste kenmerk is volgens Brinkhuizen verandering: kleurverandering, verandering in vorm, spontaan gaan bloeden, groeien en jeuken. Vaak zijn ze ook groter dan vijf millimeter in diameter en hebben ze meerdere kleuren.

Mensen hebben meestal ook een bepaald patroon van moedervlekken, zegt Brinkhuizen. "Als er één opvalt die buiten dat patroon valt, is dat al een goede leidraad."

"Door het oog van de naald"

Lisette Lucas heeft een diep litteken op haar bovenarm waar jarenlang een moedervlek zat. "Ik merkte dat deze iets donkerder en dikker werd. Daarbij ging het af en toe jeuken en een beetje schilferen", zegt Lucas.

Uit angst voor injecties en snijden stelde Lucas het huisartsenbezoek uiteindelijk nog negen maanden uit. In maart 2017 werd zij gediagnosticeerd met een melanoom. "Ik heb heel veel geluk gehad dat ik, ondanks het veel te lange wachten, geen uitzaaiingen had. Ik ben door het oog van de naald gekropen."

Lucas wil mensen waarschuwen om óók tijdens de coronacrisis niet te wachten. "Ik wist dat het niet goed was, maar toch liet ik angst overheersen. Dat had me duur kunnen komen te staan."

Effecten coronacrisis nu al zichtbaar

Sinds het begin van de coronacrisis zijn zo'n vijfduizend minder moedervlekken onderzocht, waarvan naar schatting negenhonderd melanomen, constateert de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. In het Catharinaziekenhuis zijn de gevolgen daarvan nu al zichtbaar.

Brinkhuizen: "Alleen ikzelf heb de laatste weken in korte tijd al meerdere mensen met echt grote plaveiselcelcarcinomen en dikke melanomen gezien, meer dan dat we normaal in zo'n tijdsbestek zien. Daarbij hebben mensen ook uitgesproken dat zij uit angst om naar het ziekenhuis te komen, gewacht hebben. Dit terwijl onze huidkankerzorg voor deze groep patiënten de afgelopen maanden gewoon doorgang heeft gevonden. Dat vind ik verdrietig."