De smaak- en geurbeleving van kankerpatiënten kunnen door chemotherapie veranderen, waardoor het eten niet meer lekker smaakt. Momenteel streven ziekenhuischefs binnen het project Koks tegen Kanker ernaar om duizend patiënten advies te geven over hun menu. Hoe ontstaat smaakverandering en wat willen de koks er precies aan doen?

55 tot 75 procent van de kankerpatiënten die een chemotherapie volgen of hebben gevolgd heeft last van smaakverandering, vertelt Kelly Silverio Alonso-Duin, diëtist-specialist oncologie bij het Cancer Centrum van Amsterdam UMC. "Ze houden opeens van andere of sterkere smaken, of verliezen hun smaak helemaal. Ook kan het eten wel van karton lijken en kan er een metalige smaak in de mond optreden."

Met name chemotherapie zorgt voor smaakverandering. Bestraling van de keel en mond kan hetzelfde effect hebben. Ook kunnen kankerpatiënten voor de start van de behandeling al merken dat bijvoorbeeld koffie of vlees hen tegenstaat.

De toestand van de patiënt door de chemotherapie en de smaakverandering kunnen tot minder eetlust en ondervoeding leiden. "Ondervoeding is heel gevaarlijk voor kankerpatiënten. Het is een belangrijke doodsoorzaak. De chemotherapie slaat minder goed aan als de patiënt ondervoed is."

Koks volgen speciale opleiding

Elk ziekenhuis heeft diëtisten, waar patiënten voor individueel voedingsadvies terecht kunnen. Ook wordt er soms 'smaakgestuurd' gekookt door de ziekenhuischefs, die veelal een opleiding hebben gevolgd bij het Center for Gastrology in het Belgische Leuven. Gerechten worden extra zuur of kruidiger gemaakt, zodat de patiënt wel wat proeft en de maaltijd lekkerder is.

In het Center for Gastrology is ook de O-box ontwikkeld. "Deze box bevat flesjes met een geconcentreerde versie van de vijf basissmaken bevat, die de patiënten kunnen proeven", vertelt Bart Geurden, verbonden aan het centrum. "Zo wordt er vastgesteld wat de patiënt lekker vindt. Op basis daarvan worden menu's en receptuur samengesteld."

De smaakverandering treedt onder andere op door chemotherapie, maar blijft ongrijpbaar. (Bron: Reuters)

Duizend patiënten krijgen box

In het recente project Koks tegen Kanker worden deze O-boxen op grote schaal ingezet. "We willen hiermee in totaal duizend patiënten in Nederland en België gaan helpen", zegt Geurden, die ook hoofdonderzoeker is bij Koks tegen Kanker. "Als de box goed lijkt aan te slaan, zou het kunnen dat deze overal in ziekenhuizen en centra gebruikt gaat worden."

Belangrijk, want volgens Silverio Alonso-Duin is er momenteel niet genoeg hulp voor patiënten die thuis zijn tijdens de chemotherapie. "Het gros zit bij de pakken neer. Ze zijn vaak te moe om te koken, of weten niet hoe ze lekker kunnen koken. Ook voor naasten kan de situatie erg frustrerend zijn."

Er zijn wel adviezen, websites en recepten, maar die moeten simpeler en duidelijker, vindt de diëtiste. "Maar het is lastig om iets algemeens te adviseren aan de patiënten. De smaakverandering is ongrijpbaar. Het kan zo opkomen, weer weggaan, of veranderen. Ook het soort chemotherapie zegt niks over de uiteindelijke smaakverandering."

'Eén bepaald brood niet mogelijk'

Koks tegen Kanker wil na de testen met de boxen met een smaakplan komen, getiteld Let's Beat Taste Alteration in Cancer.

Een veelbelovende titel, maar Geurden verwacht dat er nog meer onderzoek nodig is. "Voor een algemeen plan zal veel meer data data nodig zijn, van tienduizenden patiënten. Dan kun je misschien overeenkomsten zien in de smaakveranderingen."

Silverio Alonso-Duin is nieuwsgierig naar de resultaten van Koks tegen Kanker. "Misschien zijn er al trends te zien, maar dat lijkt me nog lastig."

Het advies zal altijd wel per persoon blijven verschillen, zegt Geurden. "Want smaak is ook persoonlijk. Je zult nooit één bepaald smaakgestuurd brood voor een kankerpatiënt kunnen kopen bij de bakker."