Chinese webwinkels liggen er vol mee: zwarte kapjes met afbeeldingen van bloederige tanden, quotes uit populaire series, roze en babyblauwe mondkapjes met snorharen, met een uitgestoken tong of een berengezichtje: het mondmasker is voor de westerling vooral Aziatisch. Maar waarom zouden we, nu er in het buitenland een nieuw, dodelijk virus rondwaart, niet allemáál zo'n mondkapje dragen?

Het corononavirus verplaatst zich van mens op mens via kleine druppeltjes die bij het hoesten of niezen vrijkomen of door lichamelijk contact. Met een mondkapje hou je die druppels tegen die rondvliegen als iemand niest, zegt Coretta van Leer, arts-microbioloog aan de Rijksuniversiteit Groningen en gespecialiseerd in virussen.

"De papieren of stoffen mondkapjes die nu in China zijn uitverkocht zijn kapjes die geen bescherming geven tegen infecties. In ieder geval niet voldoende. We zien ze veel in Zuidoost-Azië, omdat daar in veel grote steden de lucht vervuild is, en zo'n mondkapje houdt wel degelijk stof en grote partikels tegen. Maar mondkapjes houden lang niet alles tegen; de lucht loopt er al snel langs de zijkanten uit en het masker verliest zijn functie."

Er zijn verschillende soorten beschermingsmaskers, waarvan er twee worden gebruikt in de gezondheidszorg: de operatiemaskers van dunne stof of papier, en de FFP-maskers (Full Face Protection-maskers) van klasse 1, 2 of 3. De maskers die virussen tegen kunnen houden zijn de FFP-maskers die strak rond de huid zitten en ultrafijne deeltjes filteren. Deze worden gebruikt bij bijvoorbeeld lassen, het verwijderen van asbest, bouwwerkzaamheden en in ziekenhuizen.

Deze FFP-maskers kun je niet de hele dag door dragen, aldus Van Leer. "Je ademt in met weerstand en bent na een paar uur helemaal kapot." Dokters en verpleegkundigen dragen dit type masker wel als ze voor patiënten zorgen die dit virus hebben, aldus Van Leer. "Dat moet ook wel, omdat ze heel dicht bij de patiënt zijn en omdat zo'n zieke patiënt op dat moment ook volop in het gezicht van de dokter of verpleegkundige kan hoesten of niezen. Dan hoeft zo'n masker ook niet de hele dag gedragen te worden."

Helemaal zinloos is het dragen van een stoffen of papieren kapje niet, legt de microbioloog uit. Het houdt een korte tijd druppels tegen, en wie zoiets op z'n gezicht draagt, gedraagt zich bewuster: je pulkt niet in je neus, wrijft niet in je ogen en brengt niet gedachteloos een vinger naar je mond.

Met zo'n chirurgisch masker bescherm je vooral de ander tegen jouw nevel, zegt Herman Codee, specialist in beschermingsmaskers bij 3M. Ze lekken aan alle kanten, en zijn bedoeld om de patiënt te beschermen tegen sproeien tijdens het praten, en om een arts te beschermen tegen spatten die afkomstig zijn van de patiënt. Dan zijn er nog kapjes met een koolstoffilter: die zijn er om de gebruiker te beschermen tegen giftige dampen.

"Om jezelf echt te beschermen tegen infecties en virussen moet je een FFP-masker gebruiken. Deze worden ook in ziekenhuizen gebruikt bij het schoonmaken van chirurgische materialen, op een OK of bij bijvoorbeeld een legionella-uitbraak."

"Het allerbelangrijkst is dat deze goed wordt opgezet: aansluitend op het gezicht, de neusbeugel aangedrukt, het bandje op de kruin en in de nek. Mensen met een baard kunnen ze niet dragen. Als het masker niet goed wordt opgezet, heeft het dragen ervan nog geen zin."

Wie een FFP-masker draagt is alsnog niet 100 procent beschermd: bij het afzetten ervan kun je meteen weer een besmetting oplopen via de handen. Codee: "Dat zagen we onlangs toen hulpverleners stierven tijdens de ebola-uitbraak. Bij het omkleden raakten zij gelijk besmet."

Een goede handhygiëne, niezen in je elleboog in plaats van in de open ruimte, anderhalve meter afstand bewaren en vooral thuisblijven als je snipverkouden bent zijn effectievere preventiemaatregelen. Onderzoek toont aan dat de meeste ziekteverwekkers via de handen verspreid worden, zegt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Door regelmatig je handen te wassen met water en zeep verklein je de kans dat jij of iemand in de omgeving ziek wordt.

Van Leer: "In een volgepakte trein of metro zijn altijd virussen actief, maar je krijgt niet elke dag een nieuw virus. Toch is de angst voor zo'n onbekend virus begrijpelijk. Het is ook alarmerend. Maar er is er nog geen uitbraak in Nederland en dus moeten we oppassen voor paranoia."