Wetenschappers van de Cardiff University hebben een grote stap gezet in het onderzoek naar de genezing van kanker. Zij hebben hun ontdekking deze week gemeld in een publicatie in het blad Nature Immunology.

De onderzoekers hebben een variant van de zogenoemde T-cel gevonden die meerdere vormen van kanker, waaronder borst- en longkanker, zou kunnen herkennen. Het isoleren van de receptor die verantwoordelijk is voor de herkenning en het vervolgens plaatsen van deze receptor in andere T-cellen, kan in de toekomst leiden tot een product waarmee vele kankerpatiënten kunnen worden behandeld.

Er is de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt op het gebied van cellulaire therapie. Dankzij T-cellen kunnen bepaalde vormen van kanker al worden behandeld, maar tot nu toe gaat het alleen om kanker die in het bloed voorkomt, zoals leukemie.

T-cellen zijn afweercellen die deel uitmaken van het menselijk immuunsysteem. Als deze worden geïsoleerd uit het bloed en vervolgens gemodificeerd en weer teruggeplaatst in het lichaam, kunnen zij specifieke eiwitten of antigenen herkennen of zelfs elimineren als deze cellen kwaadaardig zijn. Dit heet CAR-T-immuuntherapie.

CAR-T kan kanker veranderen van dodelijke in chronische ziekte

Deze CAR-T-therapie kan bepaalde kankervormen veranderen van een dodelijke in een chronische ziekte. De nieuw ontdekte T-cel kan vermoedelijk ook kankervormen in het weefsel ontdekken, zoals long-, borst-, of prostaatkanker. Dit was tot nu toe niet mogelijk.

"Het is een grote stap in het onderzoek naar de behandeling van kanker", erkent oncoloog John Haanen van het Nederlands Kanker Instituut (NKI), het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek. Haanen onderzoekt onder meer de potentie van T-celtherapie bij patiënten met uitgezaaide huidkanker. In een verkennende studie ontvangen 5 patiënten ieder een op maat gemaakte set T-cellen die specifiek hun tumor herkennen. Zijn instituut ontving recent een zogenoemde ZonMw-subsidie om zo'n T-cel-therapie te ontwikkelen.

"Er zijn nog ontzettend veel mitsen en maren. De nieuwe T-cellen zijn vooralsnog alleen op muizen getest. Het duurt zelfs nog jaren voordat er getest kan worden of deze therapie ook voor mensen kan werken."

'Veiligheid staat voorop, je wil geen gezonde cellen laten vernietigen'

Veiligheid staat voorop, beklemtoont Haanen. "Je moet zeker weten dat de receptoren die in de T-cellen worden geplaatst alleen de kwaadaardige cellen herkennen en uitschakelen, en niet de gezonde cellen", legt hij uit. "Als er ook goede eiwitten worden herkend en vernietigd, dan kan dat heel kwalijke gevolgen voor de patiënt hebben. Maar onder dat nadrukkelijke voorbehoud kan je in potentie inderdaad spreken van een grote doorbraak."

Twee derde van de patiënten die in 2013 gediagnosticeerd werden met kanker, was vijf jaar later nog in leven, bleek maandag uit nieuwe cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie. De laatste vijf jaar steeg de overlevingskans van mensen die kanker krijgen ieder jaar met ongeveer 1 procentpunt.

Doordat de ziekte sneller ontdekt wordt en effectiever bestreden wordt dankzij nieuwe behandelmethodes, stijgt de zogeheten vijfjaarsoverleving, aldus het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Bij de start van de peilingen in 1989 was 43 procent van de patiënten vijf jaar later nog in leven.

Kans op het overleven van kanker neemt elk jaar toe

Vooral mensen met borst-, prostaat-, (slok)darm- of nierkanker zien hun kans op genezing toenemen. Ook de kans op genezing van veel soorten bloed- en lymfeklierkanker stijgt. Positieve uitschieters zijn er onder prostaatkankerpatiënten. Bijna 90 procent van die groep is vijf jaar na het vaststellen van de diagnose nog in leven; een toename van 27 procentpunten ten opzichte van de eerste peiling.

Overigens gelden deze cijfers nadrukkelijk voor kankerpatiënten in de westerse wereld. De kosten van dit soort celtherapieën zijn hoog; één behandeling kost momenteel zo'n 4 ton. Oncoloog Haanen vermoedt dat deze prijs gaat dalen als de behandeling breder kan worden ingezet.