Op 31 december en 1 januari wordt een hoop vuurwerk afgestoken. Leuk voor veel mensen, maar dieren houden er niet van. De jaarwisseling gaat voor dieren vaak gepaard met stress. Wat doet Oud en Nieuw met de mentale gezondheid van onze huisdieren? En hoe ga je daar het beste mee om? Zeven vragen aan antrozoöloog Pim Martens.

Hebben dieren echt last van vuurwerk?

"Ze hebben niet alleen last van vuurwerk. Voor veel dieren is de jaarwisseling een stressvolle periode. Voor katten en honden is bijvoorbeeld ook alle drukte eromheen - bezoek, gestreste baasjes enzovoort - elk jaar weer een beproeving."

Ervaren dieren stress?

"Uit onderzoek onder hondenbaasjes blijkt dat 65 procent van de honden zich verstopt als er buiten vuurwerk wordt afgestoken. Ook andere huisdieren zoals katten, konijnen, knaagdieren en vogels kunnen bang zijn voor de knallen. De dieren buiten worden er trouwens waarschijnlijk ook niet vrolijk van. Vuurwerkangst bij dieren is een erkend probleem in de dierengeneeskunde geworden."

Is er een verschil tussen stress bij mensen en dieren?

"Alhoewel uit steeds meer onderzoek blijkt dat de emoties van mens en dier sterk op elkaar lijken, zullen mensen zich in het algemeen meer bewust van hun angst zijn. Ons voordeel is dat wij erover na kunnen denken: wij begrijpen waar het geluid vandaan komt en weten dat het ook weer overgaat. Dieren niet. Die blijven daardoor langer gestrest."

"Sommige dieren moeten nog maanden na Oudjaar herstellen. Of nog erger: ze zijn na de jaarwisseling ineens bang voor allerlei harde geluiden en willen niet meer naar buiten. Ook niet op klaarlichte dag als de zon schijnt."

Zijn er dingen die we kunnen doen om angst te voorkomen?

"Als je een hond hebt, laat die dan extra lang uit zodat hij 's avonds lekker moe is. Geef honden en katten veel afleiding. Bijvoorbeeld met een kauwstaaf of een spelletje. Haal je kat op tijd binnen en doe ook vroeg de gordijnen dicht zodat je dier het vuurwerk niet ziet."

Wat kunnen we op het moment zelf doen om de jaarwisseling voor huisdieren aangenamer te maken?

"Laat je hond of kat zelf een plekje zoeken. Gedraag je zoveel mogelijk als je altijd doet. En straf het dier niet tijdens het vuurwerk. Richt je aandacht ook niet te veel op het angstige gedrag. Om het geluid van de knallen wat te dempen, kun je muziek draaien of de televisie aanzetten."

Heeft thuisblijven zin?

"Ja. Veel dieren zijn minder gestrest als er iemand thuis is. Zoals het hebben van huisdieren stress bij óns vermindert, heeft ons gezelschap ook dat effect op hen."

Hoe komt dat?

"Dat komt doordat een huisdier afleidt en doordat bijvoorbeeld aaien allerlei positieve effecten heeft: het zorgt voor de aanmaak van gelukshormonen zoals serotonine en het knuffelhormoon oxytocine. Die stofjes zorgen ervoor dat de hoeveelheid stresshormonen in het lichaam afneemt: de bloeddruk zakt en je voelt je rustiger en minder gespannen. Dat gebeurt ook bij de dieren zelf."

Pim Martens is bezig met zijn tweede proefschrift in de antrozoölogie. Daarnaast is hij wetenschapsactivist en als hoogleraar Duurzame Ontwikkeling verbonden aan Maastricht University. Hij onderzoekt de duurzaamheid van de relatie tussen mens, dier en natuur.