In deze tijd van het jaar hebben veel mensen last van hoestklachten. Een veelgehoorde vraag op het doktersspreekuur: moet ik bang zijn voor longontsteking? Meestal niet, zegt huisarts Edwin de Vaal (47). Hij geeft antwoord op de vragen: wat kun je doen aan hoesten en wanneer is de angst voor longontsteking terecht?

Waardoor wordt hoesten eigenlijk veroorzaakt?

"Meestal ga je hoesten door een virale infectie in het bovenste deel van je luchtwegen, een virus dus. Soms heb je er wat verhoging bij. Door de infectie is het slijmvlies in je keel en in het begin van je luchtpijp geïrriteerd. Dat geeft een vervelend gevoel en veroorzaakt de hoestprikkel."

"Daarnaast wordt er in het bovenste deel ook extra slijm aangemaakt wat je weg wil hoesten. Deze twee dingen samen maken dat je moet hoesten."

Moet je daarvoor naar de huisarts?

"Meestal gaat het na een week tot tien dagen vanzelf over. Een enkele keer duurt het zes weken voor het helemaal over is. Alleen als je een chronische ziekte hebt zoals COPD of een verminderde afweer, of als je diabetes hebt en je gebruikt insuline, is het aan te bevelen om met de doktersassistent te overleggen als je je ziek gaat voelen bij het hoesten."

"Overleg ook wanneer je een baby van jonger dan drie maanden hebt die gaat hoesten of als het gaat om iemand van 75-plus die naast hoestklachten ook andere aandoeningen heeft."

Maar wat als je een longontsteking blijkt te hebben?

"Een longontsteking komt maar heel zelden voor bij mensen die alleen hoesten en verder gewoon gezond zijn. Een longontsteking wordt veroorzaakt doordat slijm diep in de longen blijft zitten waar vervolgens een bacterie in gaat groeien. Gezonde mensen met een goede afweer hoesten het slijm gewoon weg, waardoor de longen schoon blijven."

Welke klachten kunnen op een longontsteking wijzen?

"Als je naast het hoesten en koorts ook last krijgt van benauwdheid, piepen of je erg ziek voelen. Overleg ook altijd met de doktersassistent als je na een paar dagen zonder koorts toch weer koorts krijgt, dus een temperatuur van 38 graden of hoger. Dat is een alarmsignaal."

"Neem ook contact op met de assistent als je kind veel hoest, koorts heeft en als een dood vogeltje op de bank hangt. Belangrijk bij kinderen vind ik vooral dat je als ouder je kind observeert. Als iets in je zegt 'dit klopt niet', dan heb ik liever dat je toch even overlegt met de assistent."

Duidt benauwdheid altijd op een longontsteking?

"Nee. Benauwdheid wordt meestal veroorzaakt door het hoesten zelf. De spieren van je borstkas en middenrif krijgen het tijdens het hoesten zwaar te verduren. Dat veroorzaakt soms erge spierpijn wat het benauwde gevoel veroorzaakt. Bij te veel spierpijn van het hoesten kun je het beste een pijnstiller nemen. Zo kun je het slijm gewoon weghoesten en voel je je ook minder benauwd."

Zegt de kleur van het slijm iets over een longontsteking?

"Bij hoestklachten is je slijm vaak geel of groen. Dat zegt niets over de oorzaak van het hoesten: het zegt niet of het door een virus of een bacterie komt. Die kleur wordt namelijk veroorzaakt door dode witte bloedcellen in het slijm."

"Soms kan er ook een klein beetje bloed in zitten. Ook dat is geen reden om je zorgen te maken; door het hoesten gaat het slijmvlies soms een beetje kapot. Heel normaal zolang het maar bij een beetje blijft en het, zodra je beter bent, ook wégblijft."

Is er iets tegen hoesten te doen?

"Hoestdrankjes en tabletjes die je zelf bij de drogist kunt kopen, doen eerlijk gezegd niets. De hoestperiode wordt niet korter en het vermindert de kriebelhoest ook niet. Iets warms drinken met honing of een zuigsnoepje geeft vaak wel wat verlichting. En gebruik een pijnstiller als je te veel spierpijn hebt door het vele hoesten. Het enige dat goed werkt tegen hoesten: geduld en tijd."

Iedere week beantwoordt Edwin de Vaal, huisarts in Nijmegen, een veelgestelde of opvallende vraag uit zijn praktijk op NU.nl.