Dat vakanties worden beschouwd als een bron van geluk en een essentieel ingrediënt voor een goed leven, weten Jessica de Bloom, organisatie- en arbeidspsycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen, en Ad Vingerhoets, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Tilburg, maar al te goed.

De Bloom: "Vakanties worden zelfs gezien als middel om volledig te herstellen."

Maar dan kun je van een koude kermis thuiskomen. "Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat werknemers zelfs na een sabbatical van zes maanden tijdens de eerste werkdag op hetzelfde energie- en stressniveau zitten als voorheen."

Sommige mensen hebben qua gezondheid ook geen vlekkeloze stárt van de vakantie, weet Vingerhoets.

"Studies suggereren dat de start van een vakantieperiode voor veel mensen gelijkstaat aan een hoge bloeddruk, slechte slaapkwaliteit, slecht humeur en gebrek aan initiatief, evenals ernstigere lichamelijke symptomen als koorts, migraine of maagklachten."

Sterker nog: naar schatting lijdt zo'n 3 procent van de bevolking aan 'vrijetijdsziekte', het ziek worden tijdens de eerste dagen van de vakantie.

Waarom de een wel te maken krijgt met vrijetijdsziekte en de ander niet, is niet helemaal duidelijk. Het heeft in ieder geval te maken met een verlaagde weerstand door een hoge werkdruk of het negeren van stresssignalen.

Maar dat je ziek wordt tijdens je vakantie betekent niet dat een vakantie ongezond is. Het kan juist een reden zijn om wat vaker vrij te nemen, vindt Vingerhoets. "Vrijetijdsziekte is niet ernstig, maar is veelal wel een signaal van te veel stress. Het is goed om jezelf af te vragen hoe het zit met de balans tussen werk en privé."

Het belangrijkste voor een gezonde start van je vakantie: maak de omslag van drukte naar ontspanning zo klein mogelijk voor je lichaam.

Toch is een tripje in het binnen- of buitenland wel degelijk gezond, aldus De Bloom. "Een vakantie verlaagt de kans op ziek worden en het risico op hart- en vaatziekten, hartaanvallen en vroegtijdig overlijden."

Vakantie doet onze gezondheid goed vanwege onder meer de rust, het vele buitenzijn en de verlossing van verplichtingen.

De Bloom: "Bovendien worden mensen gelukkiger van ervaringen dan van materiële aankopen en vervult een vakantie een paar fundamentele behoeftes, zoals autonomie en verbondenheid."

Daarbij geldt: hoe meer afstand je kunt nemen tot je dagelijkse beslommeringen, hoe gezonder een vakantie is.

Een vakantie mag dan wel niet de remedie zijn bij langdurige stress of een naderende burn-out, ze heeft wel positieve effecten op je stressniveau.

De positieve ervaringen van vakantie vormen volgens De Bloom een buffer tegen toekomstige stressfactoren, zoals een reorganisatie of moeilijke puber.

"Je psychologische veerkracht neemt toe", stelt De Bloom. "Uit onderzoek blijkt dat we gedurende vrije tijd in de avonduren of weekenden niet voldoende herstellen. Vakanties kun je zien als een lange, ononderbroken periode van herstel, en de gezonde effecten zijn behoorlijk sterk."

Dus ja, iedereen heeft vakantie nodig, concludeert de psycholoog. Maar hoewel we allemaal vooral bezig zijn met waar we naartoe gaan, hoelang en wat we daar allemaal willen doen, is dat niet waar het om draait als je je gezondheid een boost wilt geven.

Sterker nog: "Ook een tijdje vrij zijn thuis is goed voor je gezondheid, mits dit een echte thuisblijfvakantie is", weet De Bloom op basis van onderzoek.

"Het zou helemaal goed zijn om de positieve elementen van een vakantie, zoals meer tijd voor jezelf en autonomie, te integreren in het dagelijks leven. Dat is pas écht goed voor je gezondheid."

Vingerhoets beaamt dit. "Want zo verklein je ook de kans op vrijetijdsziekte."

De crux om van het gezonde vakantie-effect te profiteren? De Bloom: "Een vakantie is vooral goed voor je gezondheid als je controle hebt over en plezier hebt aan vakantieactiviteiten. We willen zelf kunnen beslissen wat we doen in onze vrije tijd. Zo lang dat het geval is, maakt het niet uit waar we zijn en wat we doen."