Bijna een vijfde van de Nederlanders boven de twaalf jaar heeft slaapproblemen, zo wijzen de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit. Maar wat doet dat met je lichaam? Kan het, zoals vaak wordt beweerd, tot gewichtstoename of zelfs overgewicht leiden?

Het Voedingscentrum heeft al eens onderzoek gedaan naar het verband tussen slaapproblemen en overgewicht. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat uit verschillende studies onder volwassenen is gebleken dat mensen die minder dan vijf uur per nacht slapen meer aankomen dan mensen die langer slapen.

Maar wie langer dan negen uur slaapt, zou ook aankomen. Volgens het instituut zijn er aanwijzingen dat weinig slaap invloed kan hebben op de eetlust en daardoor 'wellicht' op het lichaamsgewicht.

Een conclusie met een slag om de arm, want het Voedingscentrum zegt dat de onderzoeken die tot nu toe gedaan zijn geen duidelijke verklaring bieden.

'Kwaliteit van slaap heeft invloed op lichaamsgewicht'

Diëtist Marie-José Torenvliet schreef het boek 15 soorten honger. Een van de soorten die ze hierin belicht, is 'vermoeidheidshonger'. Volgens haar is slaap naast voeding, bewegen en stress een van de vier pijlers voor een fit en lang leven. "De onderzoeken zijn niet altijd even eenduidig, maar ik spreek uit ervaring als ik zeg dat de hoeveelheid slaap en de slaapkwaliteit zeker van invloed zijn op het lichaamsgewicht."

Volgens de diëtist geven cliënten die willen afvallen aan dat ze eerder naar bed gaan. De late uurtjes zijn voor hen een uitnodiging om te weer te gaan eten. "Om tien uur, half elf denken ze: eens kijken wat er in de koelkast of kast ligt. Terwijl ze niet per se iets hoeven te eten, maar ze hebben nu gewoonweg een langere tijd om het in te doen."

Minder slaap kan er ook toe leiden dat je lichaam ontregeld wordt, vertelt Torenvliet. Het lichaam heeft slaap nodig voor de balans, het herstel en de regulatie. Dat gebeurt allemaal door de 'verkeersregelaars' van het lichaam: hormonen. "Als je slaaptekort hebt, en dus vermoeid bent, neemt de productie van onder andere ghreline, het hormoon waardoor je een hongergevoel krijgt, toe. Hierdoor heeft je lichaam een vergrote eetlust en meer calorie-inname nodig."

Meer eten door slaaptekort

Slaapexpert en neurowetenschapper Els van der Helm voegt daaraan toe dat een studie van de Mayo Clinic uit 2012 zelfs uitwijst dat één uur minder slaap per nacht er de volgende dag toe leidt dat mensen ongeveer 140 calorieën extra eten. Door te weinig slaap kan iemand een halve kilo per week aankomen. "Je lichaam zoekt andere vormen van energie, meestal in eten."

Mensen grijpen dan vaak naar snelle koolhydraten, want ze zijn op zoek naar energie, legt Torenvliet uit. "Je bent moe, moet nog dingen doen en hebt energie nodig. Dan kies je meestal niet voor de meest verstandige dingen. Wel voor snelle suikers, zoete dingen die even een kick geven en de vermoeidheid tijdelijk kunnen wegnemen."

Uit onderzoek is volgens Torenvliet ook gebleken dat slaaptekort dezelfde effecten in het gedrag teweeg kan brengen als alcohol. "Je rem neemt af en je eetlust toe. Waar je normaal kan beoordelen: laten we maar stoppen met eten of dit is niet zo goed voor me, neemt de vermoeidheid die rem weg. Dat kan op zijn beurt ook een goede verklaring voor overgewicht zijn."

Het tijdstip en hoelang het best geslapen kan worden, verschilt per persoon, vertelt de diëtist. Voor een volwassene wordt gemiddeld zeven tot acht uur genoemd, maar kinderen en tieners zouden langer in bed moeten liggen. Ouderen hebben daarentegen minder slaap nodig.